„Męczące” – powiedziała moja żona, odkładając na stół przeczytane kartki z wydrukiem ostatniego odcinka limeryków o kotach znad Wisły. Co prawda żona, będąca regularnym recenzentem mych utworów, już nieraz wypowiadała się podobnie, ale ostatnio jej krytyka zabrzmiała szczególnie mocno…

Czytelnika zaniepokojonego powyższym akapitem śpieszę uspokoić, że zdanie żony o treści mej twórczości jest niezmiennie bardzo dobre, a krytyka dotyczyła rozmiarów czcionki na wydrukach, które dawałem jej do czytania. Po prostu: wrodzona wada wzroku plus wiek dają znać o sobie, i suma: „wrodzona wada plus wiek minus okulary” wychodzi za duża by można było czytać małe literki.

Bezpośrednie pytanie kobiety o wiek jest nie na miejscu, więc wieku mojej żony w liczbach tu nie podam, ale mogę zdradzić, że kobieta w jej wieku może myśleć o emeryturze. A jest o czym. Emerytura bowiem to stan odpoczynku dla niemłodego człowieka, który przez lata pracował zawodowo i zasłużył, by w tym stanie być dożywotnio utrzymywanym przez państwo. Ale powiedzenie „masz, na co zasłużyłeś” uzmysławia, że z odbieranej zasługi człowiek niekoniecznie musi być zadowolony, zwłaszcza jeśli wysokość zasłużonej emerytury znacznie odbiega od wysokości wynagrodzenia otrzymywanego zanim człowiek tego zasłużenia dostąpił. A że odbiega zawsze, najlepiej, by o przejściu na emeryturę człowiek decydował mierząc swe siły fizyczne i umysłowe. I zasadniczo warto, aby siły pozwalały mu to przejście opóźniać jak najbardziej. Ale sił z wiekiem ubywa, więc kiedyś z emerytury trzeba będzie zacząć korzystać. Pytanie: kiedy?

Wybór momentu przejścia był chyba łatwiejszy w czasach komuny, gdyż władza ludowa, mogąc drukować tyle pieniędzy ile tylko chciała, zapewniała emerytowi dożywotnie świadczenie w wysokości zależnej wyłącznie od jego wcześniejszych zarobków. Po transformacji ustrojowej, w obliczu prawdy, że pieniądze nie spadają z nieba, w 1999 r. wprowadzono system, w którym wysokość miesięcznej emerytury została uzależniona od kapitału zgromadzonego przez emeryta w okresie jego aktywności zawodowej (odprowadzanego na specjalne konto jako obowiązkowa składka emerytalna) oraz spodziewanego czasu pobierania emerytury, obliczanego na podstawie przeciętnej długości życia obywatela danej płci. I w tym układzie, wysokość miesięcznej emerytury stała się też zależna do tego, w jakim wieku człowiek zacznie z niej korzystać. Tak więc problem: „kiedy przejść” stał się odtąd jakby bardziej złożony.

Oczywiście, ww. problem dotyczy tylko tych szczęśliwców, którym długie lata pracy nie odebrały sił ani ochoty, by ją kontynuować. I do takich szczęśliwców należy moja żona. Na przeciwnym biegunie są ludzie (być może większość), którzy - z rozmaitych powodów – aktywności zawodowej kontynuować nie chcą lub nie mogą. Ale i jedni i drudzy, możliwość przejścia na emeryturę uzyskują dopiero po osiągnięciu „odpowiednio słusznego wieku”, zwanego emerytalnym. Trzeba tu zwrócić uwagę, że krótkiego określenia „słuszny wiek” utożsamiać z wiekiem emerytalnym nie należy, gdyż wiek emerytalny ustalają politycy rządzący i przekonani o swej słuszności, zaś politycy akurat nierządzący – przekonani o niesłuszności tych którzy rządzą – mogą uznać, że wiek ustalony jako emerytalny jest albo za bardzo słuszny (czyli możliwość przejścia na emeryturę obywatel uzyskuje za późno), albo za mało słuszny (ww. możliwość uzyskuje za wcześnie). Bezpieczniej więc wiek emerytalny nazywać „odpowiednio słusznym”, czyli słusznym odpowiednio do przekonania rządzących.

Huśtawka ustaleń „odpowiednio słusznego wieku” miała w Polsce miejsce w latach 2013- 2017, gdyż po dekadach obowiązywania stałej wartości (np. 60 lat dla kobiet, rys. 1B, linia czarna) władza PO-PSL postanowiła, że od stycznia 2013 r. wiek emerytalny będzie stopniowo zwiększany aż do wartości 67 lat (i w przypadku kobiet ta wartość miała być osiągnięta w roku 2040 - rys. 1B, linia niebieska). Uzasadnieniem wydłużania czasu aktywności przed emeryturą był wzrost długości życia obywateli, wynikające stąd wydłużanie się okresu pobierania emerytury, a w konsekwencji nieuniknione zmniejszanie wysokości miesięcznego świadczenia. Krytycy tamtej reformy głosili natomiast, że oznacza ona tragedię dla tych, którzy przejścia na emeryturę w ogóle nie dożyją (tak, jakby celem życia było pożyć sobie na emeryturze) i kolejna władza (PiS) zarządziła od października 2017 r. powrót do stanu sprzed reformy (czyli, w przypadku kobiet, do wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat, rys. 1B, linia czerwona).

Zmiany wartości wieku emerytalnego w latach 2013-2017 mogły mieć znaczenie psychologiczne dla osób zbliżających się do emerytalnej granicy (rys 1B, linie zielone 1, 2, 3, 4) i niezdecydowanych, czy z możliwości emerytalnej skorzystać natychmiast, czy może później. Rzecz w tym, że gdy wartość wieku emerytalnego jest stała, to człowiek zbliża się do niego w tempie jednego rok na rok, ale w okresie, w którym wartość wieku emerytalnego rośnie, zbliżanie się do tej granicy jest wolniejsze (w latach 2013-2017 było to ³/₄ roku na rok), a więc czas na myślenie o zbliżającej się emerytalnej możliwości jest jakby dłuższy.

W szczególnej sytuacji znalazły się osoby, które 30 września 2017 r. miały do wieku emerytalnego jeszcze ok. półtora roku, a dzień później nagle go osiągnęły (rys. 1B, linia zielona 2). I w takiej akurat sytuacji znalazła się moja żona. Można by oszaleć…, na szczęście żona o przejściu na emeryturę nie myślała i nie myśli, a nagłego przekroczenia wieku emerytalnego jesienią 2017 r. nawet nie zauważyła. I chwała Bogu!

Emerytowana czy nie, wzrok moja żona ma coraz słabszy, czas więc bym swoje literackie wynurzenia zaczął drukować większą czcionką. Konkretnie, zamiast dotychczas używanych czcionek Times New Roman 11 (w tekstach limeryków) i 10 (w tekście wstępu i przypisów), tym razem zastosowałem rozmiary odpowiednio 13 i 12. Mam nadzieję, że będą OK. Zobaczymy (sic!).

A jak chodzi o limeryki, Wisła od kota do kota płynie bz.

* – ciekawe, że ostrość wzroku do chrzanu do ostrości chrzanu zupełnie nie przystaje

** – pacierz – dawniej kręgosłup, ale też czas potrzebny na zmówienie jednego „Ojcze Nasz”

W niniejszym zbiorku limeryków o kotach znad Wisły, centralne miejsce zajmują te o kotach ze Szczucina i Pacanowa (w skrócie: SiP*), czyli z miejscowości, które do nadwiślańskiego cyklu już po pierwszym jego odcinku zaproponował K.R.** Cóż, wcześniejsze spełnienie życzenia K.R. wymagałoby albo potraktowania całego cyklu po łebkach (tzn. drastycznego przyspieszenia tempa procesu twórczego, co niechybnie odbiłoby się na jakości produktu, lub pominięcia sporej liczby miejscowości między wiślanymi źródłami a SiP), albo – po odwiedzeniu SiP poza kolejnością – powrotu do miejscowości pominiętych, co z kolei równałoby się zawracaniu Wisły piórem, a na takie rzeczy nigdy nie się pisałem.

Niezależnie od roli, jaką w sprawie SiP odegrał K.R. (on chyba pochodzi gdzieś z tamtych stron), limeryk ze Szczucinem i tak by powstał, choćby z tego względu, że nazwę owego miasta dobrze zapamiętałem z własnego dzieciństwa. Otóż, mieszkając od urodzenia na Opolszczyźnie, niejednokrotnie odwiedzałem z rodzicami poprzednie miejsce zamieszkania mojej mamy i babci, czyli Tarnów (patrz Rys. 1) i kiedyś (nie pamiętam kiedy, ale raczej zanim poszedłem do szkoły) gdzieś (nie pamiętam gdzie dokładnie: może w rozmowie tarnowskiej rodzinki a może z megafonu na tarnowskim kolejowym dworcu) usłyszałem tam kilkakrotnie powtarzane słowo „Szczucin”. Będąc, mimo dziecięcych lat, już nieco obyty z mapą Polski, zdziwiłem się że tu tak dużo mówi się o Szczecinie, do którego z Tarnowa jest bardzo daleko. I wówczas ktoś (chyba mój tarnowski wuj) objaśnił mi, że Szczucin to coś innego niż Szczecin, i że z Tarnowa jest do niego całkiem blisko. I tak, nazwa zapadła w pamięć, wspomagana w młodych latach fascynacją siecią linii kolejowych, w której Szczucin figurował jako stacja końcowa linii wiodącej z Tarnowa (Rys. 1B).

O nazwie „Pacanów” dowiedziałem się równie dawno jak o Szczucinie, gdyż z książeczkami o Koziołku Matołku miałem do czynienia jeszcze w wieku przedszkolnym (trochę się czytało), choć pamiętam dziecięce wrażenie, że Pacanów to takie bajkowe „niewiadomogdzie”. A o wcale niebajkowym Pacanowie zrobiło się w Polsce głośno w lecie br., za sprawą naczelniczki tamtejszej poczty, która w rozmowie z klientem ponarzekała na temat szalejącej drożyzny, a – że klientem tym okazał się zasadniczy minister do spraw samorządu – została przez to natychmiast przedstawiona do dyscyplinarnego zwolnienia z pracy. Na szczęście – dzień lub dwa później – minister uzmysłowił sobie, że nie jest matołem, rozsądek zwyciężył i naczelniczkę do pracy przywrócono, ale uczucie groteski pozostało. I gdyby nie ta sprawa, Pacanów w obecnym limerykowym cyklu pewnie by się nie znalazł, gdyż miasto leży w sporym oddaleniu od Wisły. Ale sprawa zaistniała i K.R. zaproponował, że na pocztę w Pacanowie warto by przy okazji skoczyć. Więc skoczyłem…

W leżącym przed Szczucinem (patrząc z biegiem Wisły) Nowy Korczynie, który stał się miastem już w połowie XIII wieku, przez kilka stuleci stał zamek zbudowany przez Kazimierza Wielkiego, i będący później ulubioną rezydencją Władysławy Jagiełły. Niestety, inaczej niż zamek niepołomicki***, ten nowokorczyński dziś nie istnieje, gdyż został zniszczony podczas potopu szwedzkiego****, oraz pół wieku później w pożarze podczas kolejnej wojny ze Szwedami*****, a doszczętnie rozebrano go w 1776 r. Podupadający odtąd Nowy Korczyn, w połowie XIX wieku utracił nawet prawa miejskie, a odzyskał je dopiero 1 stycznia 2019 r.

Leżący za Szczucinem Połaniec stał się miastem równie dawno jak Nowy Korczyn, i również przeżył utracenie praw miejskich, ale odzyskał je już w 1980 r., przeżywając ożywienie (sic!) w związku z budową elektrowni, która dziś jest jedną z największych w Polsce. Inaczej niż w Nowym Korczynie, królewskiego zamku w Połańcu nigdy nie było, ale miasto zaznaczyło się w historii Polski tym, że właśnie tutaj Tadeusz Kościuszko wydał słynny uniwersał (tzw. Uniwersał połaniecki), przyznający wolność osobistą chłopom i zapowiadający ich uwłaszczenie. Nowe prawo wprawdzie nie miało praktycznego znaczenia, bo powstanie kościuszkowskie niebawem upadło, ale znaczenie symboliczne pozostało (gdzie jak gdzie, ale w Polsce symbole są prawie zawsze trwalsze od praktyki).

Co ciekawe, Pacanów, choć kojarzy się z Matołkiem, ma miejską historię równie długą jak Nowy Korczyn i Połaniec (z podobną przerwą między połową XIX w. a odzyskaniem praw miejskich równocześnie z Nowym Korczynem). Szczucin natomiast, stał się miastem dopiero w XVIII wieku, kiedy Pacanów, Nowy Korczyn i Połaniec świętowały już pięćsetne rocznice miejskiego istnienia. No, ale za to do Szczucina kolej dotarła już w roku 1906, do Połańca dopiero 70 lat później, a do Nowego Korczyna i Pacanowa – nigdy.

P.S. Zakończenie powyższej pogadanki stwierdzeniem, że do Pacanowa i Nowego Korczyna kolej nie dotarła nigdy, mogłoby pozostawić czytelnika z wrażeniem, iż traktuję te miasta jako odcięte od świata. Muszę więc dodać, że w trzecim akapicie pogadanki zaznaczyłem, że do Pacanowa dotarł minister, a w pierwszym limeryku wyraźnie dałem do zrozumienia, że do Nowego Korczyna dotarł Halloween. O odcięciu od świata nie ma więc mowy.

A koty dotarły wszędzie…

* – to, że skrót SiP czytany wspak wychodzi taki sam, jak skrót nazwy partii rządzącej, której prezes akurat ma kota, wyszło wyłącznie przypadkiem.

** – K.R. to inicjały krakowskiego przyjaciela autora: niestrudzonego czytelnika i komentatora jego limeryków.

*** – więcej o Niepołomicach napisano w odc. 5

Minąwszy Kraków, Wisła nie przepływa przez większe miasta aż do odległego o ponad 150 km Tarnobrzegu. Miejscowości, w tym również miast, po drodze jej jednak nie brakuje, tak że czekający na limeryki o Szczucinie i Pacanowie (ok. 100 km od Krakowa) krakowski przyjaciel autora (K.R.), musi jeszcze chwilę poczekać. Ale już tylko chwilę, tzn. do następnego odcinka.

* – zamek w Niepołomicach został zbudowany z rozkazu Kazimierza Wielkiego i służył polskim królom m.in. jako baza wypadowa dla wypraw myśliwskich do pobliskiej Puszczy Niepołomickiej. Można być pewnym, że - inaczej niż limerykowy kot - królewscy myśliwi nie poprzestawali na samym szachowaniu zwierzyny.

** – sieć supermarketów brytyjskiej firmy Tesco, działająca w Polsce od 1998 r., w 2021 r. została przejęta przez duńską firmę Netto. Przekształcenie ok. 300 sklepów Tesco na Netto dokonało się w okresie od maja do października 2021. Autor limeryków z zadowoleniem komunikuje, że jeden z tak przekształconych sklepów znajduje się ok. 400 m od jego domu, ubolewa natomiast, że Tesco-Netto w nadwiślańskim Nowym Brzesku (w którym perypetie przeżywał limerykowy kot) jest tylko literacką fikcją, a mieszkańcy Nowego Brzeska, najbliższe Netto mają w Niepołomicach.

*** – patrz Rys. 1, z prawej.

**** – tak się składa, że – przynajmniej wg. Wikipedii – Opatowiec jest najmniejszym miastem w Polsce (336 mieszkańców w 2021 r.). Nic dziwnego więc, że nawet beknięcie kota odbija się tam echem w całym mieście.

Po zapowiedziach wyrażonych w dwóch poprzednich odcinkach, i ostatnim meandrowaniu przez przedkrakowskie wioski, z satysfakcją komunikuję, że z limerykową Wisłą dopłynąłem do Krakowa (przyjaciel- krakus K.R. chyba się ucieszy)!. Z tym, że Wisła przed Krakowem opływa jeszcze Tyniec, a ja, Tyńca bez limeryku opłynąć nie byłem w stanie. Ale dalej już naprawdę jest Kraków.

Rzecz jasna, poświęcenie Krakowowi – po szumnych zapowiedziach – jednego tylko limeryku, spowodowałoby u czytelników – mam nadzieję - głęboki zawód. Postanowiłem więc, podobnie jak u wiślanych źródeł (czyli w Wiśle – patrz: odcinki „Koty 6” i „Koty 7”), zatrzymać się w Krakowie na dłużej, dedykując limeryki różnym dzielnicom tego miasta. W tym miejscu trzeba jednak powiedzieć, że kwestia podziału Krakowa na dzielnice nie jest taka prosta. Niezawodna Wikipedia wyróżnia trzy takie podziały: a) podział na obecne dzielnice administracyjne, których jest 18; b) podział na dzielnice historyczne (katastralne), których jest 64, a po doliczeniu wsi włączonych do miasta po 1973 r. – 86³; i c) nieformalny tradycyjny podział krakowskich dzielnic na mniejsze jednostki urbanistyczne i osiedla, których jest aż 121!

W obliczu powyższych liczb, chcąc przebrnąć przez Kraków w rozsądnym czasie, musiałem przyjąć jakieś ograniczenie listy dzielnic do limerykowego albumu. Oczywistym zdawało się ograniczenie się do dzielnic nadwiślańskich, ale – tu trzeba było zdecydować – dzielnic zdefiniowanych według jakiego podziału?

Pozornie najłatwiejsze skorzystanie z listy dzielnic administracyjnych (bo tych sumarycznie jest najmniej) byłoby dość nieszczęśliwe, bo np. w obrębie administracyjnej dzielnicy „I Stare Miasto” leżą takie historyczne jednostki jak Wawel, Stradom, Kazimierz, Stare Miasto (historyczne), Warszawskie (krakowskie Warszawskie) czy Kleparz. Tak więc, pisząc limeryk o dzielnicy „I Stare Miasto”, z jednej strony literalnie zignorowałbym takie nadwiślańskie perły jak Wawel czy Kazimierz, a drugiej strony pozaliteralnie (domyślnie, en bloc) wcisnąłbym czytelnikom np. Kleparz, z którego do Wisły jest dość daleko.

Zdecydowałem więc ostatecznie, że poświęcę limeryki dzielnicom z centrum miasta i wybranym z podziału tradycyjnego, takim, dla których znaczną część granicy stanowi rzeka Wisła (a o wybitnie ciążenie ku Wiśle, w dzielnicach najmniejszych jest najłatwiej). Dla lepszej orientacji czytelnika, dzielnice limerykowego kociego Krakowa zaznaczyłem na Rys. 1.

W kwestii organizacyjnej muszę uprzedzić, że w obecnym mega-odcinku znalazło się też szczególnie dużo przypisów. Z tego względu, stosowanie tradycyjnej gwiazdkowej notacji (*, **, ***, ****, itd.) byłoby, przy przypisie którymś z kolei, mało czytelne (bo zliczyć dużo gwiazdek w jednym rzędzie jest trudno), a przy przypisie z ośmioma gwiazdkami – na dodatek niepolityczne… Dlatego postanowiłem, że tym razem przypisy oznaczę symbolem gwiazdki i liczbą (np. *⁸). Ta nowa koncepcja otworzyła mi też możliwość odróżnienia przypisów od przypisów do przypisów i te ostatnie (zgrupowane w sekcji „przypisy do przypisów”) oznaczyłem haszem (#) i liczbą.

Przyjaciel-krakus (K.R.), który dwa odcinki temu zgłosił zapotrzebowanie na utwory o Zawichoście i Szczucinie (nadal na nie czeka), nabrał też ochoty na limeryk o Pacanowie.

Stała czytelniczka z Gdańska jak dotąd nic nie zgłosiła. Trochę to dziwne… może czeka, bo do Gdańska droga z Wisłą daleka?

Czytelnicy z Opola i z Wielkopolski też milczą. A to akurat nie dziwne, bo gdzie tam Wisła a gdzie Odra czy Warta?

Czytelnicy z Górnego Śląska, na dotychczasowe odcinki o nadwiślańskich kotach reagowali regularnie, i to jeszcze bezinteresownie (bo Wisły kijem na Górny Śląsk nie zawrócimy)!

Przypisy do Słowa od autora

¹ – Starając się, by wstępy do kolejnych odcinków serii limeryków nie nosiły identycznych tytułów, w sytuacji gdy tytułem poprzedniego wstępu było „Słowo od autora”, chciałem obecnie użyć hasła „Dwa słowa od autora”. Niestety, wprawdzie arytmetycznie dwa słowa to dwa razy więcej niż słowo, jednak w polszczyźnie „dwa słowa” oznaczają wypowiedź bardzo krótką, natomiast „słowo” może być tekstem całkiem długim (dziwny jest ten język!²). A ponieważ dzisiejszy wstęp jest całkiem długi, musiałem – łamiąc swą zasadę – zatytułować go tak samo jak poprzednio.

² – podobieństwo do zawołania „Dziwny jest ten świat!” z najsławniejszej piosenki Czesława Niemena jest zamierzone.

³ – studiując wikipedyczną⁴ listę wsi dołączonych do Krakowa po 1973 r. znalazłem na niej Tyniec, o którym na początku wstępu napisałem, że leży PRZED Krakowem. Ale: com napisał, napisałem!

⁴ – wyraz „wikipedyczna” niepokojąco wygląda na niepoprawny (w każdym razie Word beznamiętnie mi ten wyraz podkreśla), uważam jednak, że jeśli „encyklopedyczna” jest OK to „wikipedyczna” też.

Poniżej Oświęcimia, którego dotyczył ostatni limeryk poprzedniego odcinka, Wisła nie przepływa przez żadne większe miejscowości aż do samego Krakowa. Ale nadwiślańskie miejscowości w tym rejonie, choć niezbyt wielkie, noszą całkiem ciekawe nazwy (Rys. 1A), i z pewnością pełno tam prowincjonalnych* kotów. Poniższe limeryki poświęcone są czterem z nich.

** – obraz kotka z włosem rozwianym przedstawiono na Rys. 1B.

*** – Jeziorzany i Kopanka to wsie położone po przeciwnych stronach Wisły (Jeziorzany na lewym brzegu rzeki a Kopanka na prawym), ok. 10 km przed Krakowem. Odległość między wsiami wynosi tylko ok. 500 m, tak więc płynąc tam Wisłą widzi się obie wsie naraz****. Można odnieść wrażenie, że dla Wisły, para tych wsi tworzy coś w rodzaju bramy, ostatniej przed królewskim Krakowem. Nie dziwi więc, że w limerykach, w obu tych wsiach pojawiają się firanki (szkoda tylko, że firankowy anturaż nie jest doceniony przez koty).

**** – choć z Jeziorzan do Kopanki jest tylko rzut kamieniem, chcąc dostać się z jednej wsi do drugiej trzeba skorzystać albo promu albo z autostrady (no, niezła alternatywa!). Trasa z przeprawą promową ma długość 500 m, zaś alternatywa z autostradą to już prawie 15 km (z czego po autostradzie 1 km).

Rys. 1. A - mapa z miejscowościami wzmiankowanymi w limerykach; B – kotek z włosem rozwianym (wizja autora).

Pomysł stworzenia cyklu limeryków o kotach znad Wisły spotkał się z bardzo życzliwą reakcją krakowskiego przyjaciela autora (K.R.), który od siebie już zamówił utwory o Zawichoście (miasto znane w przeszłości z codziennych radiowych komunikatów o stanie wód głównych rzek Polski) i Szczucinie (miasto, w którym K.R. ma rodzinę). Rzecz jasna, zamówienie będzie wykonane, ale zanim dopłyniemy do zamówionych miejscowości (Szczucin leży prawie 100 km za Krakowem, a Zawichost jeszcze kolejne 100 km dalej), sporo jeszcze wody w Wiśle upłynie. Swoją drogą dziwne, że K.R. nie zamówił limeryku(ów) o kocie (kotach) z Krakowa. Może jest pewien, że i tak go (je) dostanie?

Zamówiony(e) czy nie, limeryk(i) o kocie (kotach) z Krakowa, faktycznie i tak powstanie(ą)¹ , ale jeszcze nie teraz, a jak widać z mapy na Rys. 1, być może nawet jeszcze nie w następnym odcinku…

¹ - Płynie Wisła, płynie po polskiej krainie, zobaczyła Kraków, pewnie go nie minie – słowa pieśni patriotycznej napisanej w drugiej połowie XIX wieku najprawdopodobniej przez Kazimierza Hoffmana.

** – wkręcić się nieżywo to żadna sztuka.

*** – BOR - Biuro Ochrony Rządu – formacja zajmująca się ochroną najważniejszych osób**** i obiektów***** w Polsce, zlikwidowana w 2018 r. i zastąpiona przez SOP – Służbę Ochrony Państwa. W zdarzeniu wzmiankowanym w przypisie „*” brała udział jeszcze kolumna aut BORu, ale – Bogiem a prawdą – gdyby zamiana „biura” na „służbę”, oraz „rządu” na „państwo” dokonała się wcześniej, to zdarzenie inspirujące oświęcimski limeryk pewnie i tak by zaszło. Trzeba jednak przyznać, że utwór z kolumną SOPowców zamiast BORowców brzmiałby słabiej, gdyż w potocznej mowie Polacy nadal używają określenia „borowcy” (lub „borowiki”), może dlatego, że skrót SOP jest zbyt podobny do OSP******?

****,***** – to, że limerykowy oświęcimski kot nie należał ani do jednych ani do drugich, jest oczywiste. Jest jednak w Polsce taki jeden kot, któremu ochrona BOR/SOP w najwyższym stopniu oczywiście by się należała. Tego, czy powstanie o nim limeryk (kot mieszka w mieście nad Wisłą), jeszcze nie wiadomo. Dopłyniemy – zobaczymy…

****** – OSP - Ochotnicza Straż Pożarna – formacja jeżdżąca równie szybko jak SOP, ale z przyczyn daleko bardziej zrozumiałych i mniej zarozumiałych.

Rys. 1. Mapa z miejscowościami wzmiankowanymi w limerykach (cała Polska, patrz niżej).

Powstały z inspiracji twórczością Jerzego Pilcha cykl limeryków o kotach z różnych dzielnic Wisły – rodzinnego miasta pisarza – był stosunkowo krótki, gdyż miasto nie jest wielkie i dzielnic ma zaledwie siedem. Tak więc Wisła jako miejsce zamieszkania mych limerykowych kotów skończyła się już po dwóch odcinkach. Z tego problemu zdawałem sobie sprawę już w momencie podjęcia wiślańskiego tematu, a widoków na kolejne tematy jakoś nie było. I dopiero niedawno eureka*, że w Wiśle Wisła się dopiero zaczyna, innymi słowy: eureka temat- rzeka. A ciesząc się, że z tym literackim tematem będę mógł płynąć całkiem długo (oby tylko nie popłynąć w grafomanię), obecnie przedstawiam utwory o kotach z trzech miejscowości położonych w początkowym odcinku rzeki (Rys. 1).

** – Archimedes – grecki filozof i matematyk żyjący w czasach, gdy (w III wieku p.n.e.) rzeka Wisła wprawdzie płynęła, ale jeszcze nikt jej tak nie nazywał, natomiast miejscowości Wisła na świecie w ogóle nie było.

Rys. 1. Mapa Polski (Google Maps) ze specjalnie wyróżnionym biegiem Wisły. Wstawka w lewym dolnym rogu przedstawia region z miejscowościami wzmiankowanymi w limerykach.

Niniejszy zbiorek stanowi dokończenie serii limeryków o kotach z różnych dzielnic Wisły*, rodzinnego miasta Jerzego Pilcha, artysty, którego rolę jako źródła mej wiślańskiej inspiracji wyjaśniłem w przedmowie do poprzedniego zbiorku.

* – mapę Wisły z naniesionymi nazwami dzielnic miasta można obejrzeć nieco niżej, na Ryc. 1 w zbiorku „Koty 6”

** – czytelnik uważający, iż zasada „Pierwsze koty za płoty” nie jest zdrowa (lub nie jest zdrowa w tym szczególnym przypadku), może sobie w limeryku podmienić „Wierne zdrowej” na „Na niezdrowej”.

Kupiona przeze mnie (chyba wiosną ub.r., - nie pamiętam dokładnie) książka Jerzego Pilcha* pt. „Bezpowrotnie utracona leworęczność” (Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2017) przeleżała na mojej półce długie miesiące, póki nie skończyłem czytania innych książek kupionych przy tamtej zeszłorocznej okazji. Czytać Pilcha uwielbiałem bowiem od dawna, przeto z całego zeszłorocznego zestawu lektur, zostawiłem go sobie na deser. A deser miał być tym dla mnie smaczniejszy, że „B.u.l.”** jest zbiorem 30 opowiadań na tyle niedługich, że dochodząc do końca opowiadania mogę jeszcze pamiętać jaki był początek (dużo czytam to wiem). Czytałem więc te opowiadania z przyjemnością aż do trzynastego (pt. „Stary Kubica i ciemność”***), w którym pierwsze zdanie: „Stary Kubica, gdyby jeszcze żył, miałby sto pięć lat, czyli i tak już by nie żył” zrobiło na mnie niepokojące wrażenie, że gdzieś/kiedyś je już czytałem. Podobnych „deja lu”**** do końca książki miałem jeszcze parę: a to czytając o naczelniku wiślańskiej poczty Jerzym Czyżu (drugim dziadku autora), a to o babci Czyżowej, a to o ewangelickim biskupie Wantule (przyjacielu rodziny)… tak, że skończywszy lekturę skonstatowałem, iż całą Pilchową „B.u.l.” musiałem już kiedyś w życiu przeczytać. Konstatacja ta była o tyle przykra, że literaturę czytuję intensywnie jedynie od kilkunastu lat, a wszystkie przeczytane książki kupiłem osobiście – wyglądało więc na to, że identyczny „B.u.l.” raz już kiedyś sobie kupiłem. Ale za nic nie mogłem sobie przypomnieć – ani faktu kupna takiej książki, ani tego, bym ją miał w swych zbiorach… No, ból!

Prowadzone bez entuzjazmu przeszukanie mej biblioteczki dało rozwiązanie zagadki, w postaci książki J. Pilcha pt. „Indyk beltsville. Opowiadania zebrane” (Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2016), zawierającej cztery zbiory opowiadań, w tej liczbie również i „B.u.l.”! Stało się więc jasne, że zbiór opowiadań „B.u.l.” mam u siebie w dwóch egzemplarzach (i faktycznie czytałem go dwukrotnie), chociaż książkę o takim tytule kupiłem tylko raz. I teraz nie wiem, czy się bardziej cieszyć czy martwić. Cieszyć, bo nie jest jeszcze ze mną tak źle, żebym kupił drugi raz książkę, którą już mam? Martwić, bo czytając opowiadania w „B.u.l.” w tym roku, to że już je czytałem spostrzegłem dopiero przy trzynastym kawałku (o starym Kubicy)? Cieszyć, bo dzięki nadwątleniu pamięci, radość czytania tego samego mogłem przeżyć drugi raz jak gdyby nigdy nic? Martwić, bo choć od ostatniej lektury „B.u.l.” minął ledwie miesiąc, już dziś nie pamiętam treści połowy opowiadań? Cieszyć, bo wkrótce mógłbym znów to wszystko przeczytać na świeżo? Nie wiem…

Wiem natomiast, i będę raczej długo pamiętał, że w ostatnim opowiadaniu pt. „Romantyczna skłonność do zwierzeń” Pilch zawarł kilkustronicową analizę porównawczą kotów i psów, przychylającą się zdecydowanie na stronę tych pierwszych. Dość przytoczyć dwa Pilchowe stwierdzenia: „w znaczeniu ewolucyjnym pies w stosunku do kota jest dobrych kilka miliardów lat do tyłu” oraz „kot ma pysk wredny, ale inteligentny, pies ma mordę poczciwa, ale debilną”. A tymczasem ja, w swej limerykowej twórczości, w okresie 06.2018-12.2019 psom poświęciłem aż 75 utworów (szukaj tu), zaś pisanie o kotach, zainicjowane we wrześniu 2020 r., idzie mi trudno (jak dotąd powstało tylko 13 limeryków). Czyżby kocie sprawy były dla mnie za mądre? Jakkolwiek by nie było, J. Pilch mocno podrażnił mą twórczą ambicję.

Podrażnił, ale i zainspirował, wspominając w wielu opowiadaniach rodzinną Wisłę, miasto złożone z kilku dzielnic/osiedli położonych w różnych odcinkach doliny Wisły i jej dopływów (sam Pilch pochodzi z Jawornika). Wziąłem więc sobie na ambicję napisanie limeryków o kotach żyjących w poszczególnych dzielnicach tego miasta, a niniejszy zbiorek zawiera pierwsze cztery.

* – Jerzy Pilch (ur. w 1952 w Wiśle, zm. w 2020 r. w Kielcach) – wybitny pisarz, publicysta, felietonista, dramaturg i scenarzysta filmowy, laureat m.in. literackiej nagrody Nike.

** – tu: „Bezpowrotnie utracona leworęczność”.

*** – tytułowy „Stary Kubica” (formalnie: Paweł Pilch) był dziadkiem Jerzego Pilcha od strony ojca.

**** – „deja lu” (franc. „już czytane”) to zwrot analogiczny do bardziej popularnego „deja vu” (już widziane).

***** – „Pińcet złoty, stówa za mało piękny kawalerze” to kultowa kwestia ze sceny z babcią w filmie „Poranek kojota” (reż. O. Lubaszenko).

****** – to, że ludzkie walentynki wypadają w lutym, specjalnie kotów nie obchodzi.

******* – capstrzyk – sygnał oznaczający koniec zajęć dziennych i wzywający do ciszy nocnej (wykonywany w wojsku, na trąbce lub na sygnałówce).

Ryc. 1. Mapa Wisły (wg Google Maps) z naniesionymi nazwami dzielnic miasta.

* – autor limeryku zmagał się z pokusą, aby zamiast „…kocica z Kcyni,… skórki z cukinii” napisać „… kocica spod Kcyni, … skórki od cukinii”, gdyż pozwoliłoby to zrównać rytm pierwszych dwóch wersów z rytmem reszty utworu. Jednak internetowe wyszukiwarki „skórek od” znajdują niemal wyłącznie skórki od banana i rzadko od arbuza, a inne produkty spożywcze z takimi skórkami, które autorowi udało się znaleźć jedynie w tzw. Korpusie Języka Polskiego PWN, to pomarańcze, kiełbasa i chleb. Przyczyna tego stanu rzeczy jest autorowi niewiadoma. Raczej nie chodzi o to, że skórkę da się łatwo oddzielić (od banana się da, ale od arbuza się nie da, a od kiełbasy czy chleba też raczej nie) lub że jest niejadalna (bo skórka od chleba jadalna jest, a co do skórki od kiełbasy można dyskutować). O co więc chodzi, nie wiadomo…, w każdym razie na wszelki wypadek autor wolał uniknąć krytyki językowych purystów i użycie w limeryku skórki od cukinii odpuścił.

** – ww. Korpus Języka Polskiego PWN (patrz przypis *), zwrotu „mundurki z ziemniaków” (czy też z ziemniaka) w ogóle nie notuje, zaś „ziemniaków w mundurkach” jest wszędzie pełno. Wygląda na to, że ziemniaczana skórka, w roli mundurka istnieje tylko na ziemniaku, a po zdjęciu z niego traci tę rolę bezpowrotnie. Jako jedyne uzasadnienie tej sytuacji autor widzi, że inaczej niż mundurek szkolny lub mundur wojskowy, które po zdjęciu można ubrać ponownie, skórka zdjęta z ziemniaka, do ponownego ubrania się nie nadaje. Po zdaniu sobie sprawy z tego faktu, autor miał do wyboru: zdjąć cały utwór o kocicy z Kcyni, lub w te mundurki brnąć na całej linii. I, prawem poety, wybrał to drugie (limerykowa kocica, dbając o swą linię, wyboru rzecz jasna nie miała…).

*** – łacińskie słowo „ergo” (pol. więc) chyba najbardziej znane jest nam z kartezjańskiego powiedzenia „cogito ergo sum” (pol. myślę więc jestem). Parafrazując Kartezjusza, koty z Kioto mogłyby rzec „bibito sake con risotto ergo sum cattus non idiotto” (pol. popijam sake do risotto, więc jestem kotem nie idiotą).

**** – według Słownika Języka Polskiego, dopełniaczem liczby mnogiej rzeczownika „król” jest słowo „królów” lub „króli”, z tym, że to ostatnie odnosi się do samców królika lub króli szachowych, a z królewskich postaci jedynie do Trzech Króli którzy nawiedzili Dzieciątko w Betlejem. Tak więc użycie „króli” w limeryku jest językowo niepoprawne. Ale poprawienie w utworze „króli” na „królów” wymagałoby bezsensownego zastąpienia „cebuli” przez „cebulów”, więc nie ma zmiłuj. Uwaga: rzecz jasna, kojarzenie sczyszczenia spiżarni z odwiedzinami Trzech Króli jest bezwzględnie nie na miejscu.

Po ułożeniu powyższych limeryków i ich ułożeniu w niniejszym zestawie, zauważyłem, że nazwy użytych w nich miejscowości zaczynają się na K i M i ponownie na K i M. A co więcej, wyrazy tytułowego zwrotu „kocie menu” również zaczynają się na „k” i „m”. Przypadek? Rozważając tę kwestię, zauważyłem dodatkowo, że i pospolity zwrot z łaciny kuchennej (***** ***)^ składa się z wyrazów na „k” i „m”, i już nie wiem, co o tym myśleć…

^ – osobom, które w układzie gwiazdek jak powyżej węszą podtekst polityczny, przypominam, że wyrazy w tym konkretnym układzie zaczynają się na „k” i „m”!

* – to, że określenie „złote a skromne” zostało wypowiedziane przez filmową****** postać wysoko postawionego członka duchowieństwa, nie powinno przesłaniać prawdy, iż limerykowy kot, mający takie apetyty, jest zdecydowanym materialistą i duchowością się specjalnie nie przejmuje.

** – na pewnym etapie tworzenia, autor rozważał podmianę słowa „pachną” na „trącą”, gdyż to ostatnie lepiej by współbrzmiało z podstawowym rymem utworu (Grudziądzem/mosiądzem/pieniądzem). No, ale „trącić” oznacza tyleż co „śmierdzieć” a zgodnie z rzymską sentencją „pecunia non olet” pieniądz nie śmierdzi. Zostało więc „pachną”.

*** – Wirek jest dzielnicą Rudy Śląskiej. Pierwotnie była to kolonia hutnicza położona nad potokiem (stąd podstawą nazwy jest „wir”). Nazwę „Ruda Wirek” nosił istniejący tam do 2000 r. przystanek kolejowy.

**** – już sam fakt, iż limerykowy incydent miał miejsce pod choinką (kojarzącą się jednoznacznie z Bożym Narodzeniem), nadaje jego uczestnikom (a przy tym uczestnikom konkretnego podziału dóbr materialnych) pewną nutkę duchowości. Ponadto można sądzić, że kot otrzymujący żwirkowy gadżet w zwykły dzień, byłby raczej całkiem zadowolony, a jego złość pod choinką była częściowo efektem niecodziennego styku między duchowością a materializmem.

***** – tego, czy limerykowy bohater hasał po dachach z potrzeby ducha (Praga widziana z góry jest jeszcze piękniejsza niż widziana z dołu) czy po prostu polując na ptaki, nie wiemy. Wiemy natomiast, że znalazłszy się w pułapce, zwrócił się (nieważne, czy z pretensją czy o pomoc) do istoty nadprzyrodzonej. I wówczas, przewaga duchowości kota nad jego materializmem, nawet jeśli chwilowa, była niewątpliwa.

****** – chodzi o film pt. „Kler” w reżyserii W. Smarzowskiego.

*,** – o tym, że między rzucaniami się z dachu, kot raz po raz musi się nań wdrapać (dobrze, że kot ma pazury), w limeryku nie ma ani słowa, bo rzucanie się do piachu jest znacznie bardziej spektakularne (i w mediach miałoby zdecydowanie większą oglądalność).

*** – tlenek cynku, znany też jako biel cynkowa, jest stosowany m.in. jako pigment do farb. W malarstwie, biel cynkowa stopniowo wyparła (w I połowie XIX wieku) wcześniej stosowaną biel ołowiową, która choć lepiej kryjąca, jest niebezpieczna z uwagi na toksyczność. W bieleniu kotów, stosowanie bieli ołowiowej jest dodatkowo niezalecane z uwagi na znaczny ciężar ołowiu, który zdecydowanie pogarszałby skoczność zwierzęcia.

**** – to niecenzuralne krótkie słowo (ciekawe, że w jego wykropkowanym zapisie, do zastąpienia dwóch nienapisanych liter trzeba zastosować aż trzy kropki), w swej wymowie drastycznie nie licuje z wigilijnym nastrojem. Z drugiej zaś strony, kot może go użyć wyłącznie w noc wigilijną, kiedy zwierzęta mają jedyną szansę powiedzieć, co myślą. I pewnie niejednemu ciśnie się na pysk pytanie „jak żyć?”.

* – chodzi o klapki utrudniające patrzenie prosto na ziemię

** – tu: zgodnie z zasadą: „raz się żyje”

Od opublikowania poprzedniego zbiorku limeryków (Polskie jelenie regionalne 21) minęło wyjątkowo dużo czasu, bo aż trzy miesiące. Tematyka nowego zbiorku (koty) określiła się wprawdzie bardzo szybko, ale też szybko okazało się, że do układania limeryków o tych zwierzętach jakoś brakuje mi fantazji. Mogłoby się to wydawać zrozumiałe z tego względu, że z kotami niewiele miałem w życiu do czynienia (wyjątkiem jest jedna kotka, którą nasza rodzina dostała 20 lat temu, i która 3 lata później zginęła pod kołami samochodu), no ale przecież z jeleniami miałem do czynienia jeszcze mniej, a pisanie o nich szło raczej gładko… Nie wiem więc, w czym jest problem…

Prawdę mówiąc, dwa limeryki o kotach ułożyłem względnie szybko, bo w miesiąc. Z trzecim szło jak po grudzie. Sytuację uratował dopiero pomysł, by limeryk oprzeć na motywach problemów, jakie stwarza nam kot, którego nawet nie znamy. Konkretnie: jeden z kotów zamieszkałych na naszym osiedlu, lubi załatwiać się w naszym ogródku, pod różami. Staramy się temu przeciwdziałać spryskując ziemię akyszkiem, ale ten środek (którego zapachu koty nie znoszą) działa tylko przez parę dni (ziemia nie pamięta zapachu) i opryski trzeba co rusz ponawiać, bo jak nie, to po paru dniach kot (to znaczy to, co zrobił) pojawia się znowu. Mamy wrażenie, że gdyby akyszkiem spryskać kota, to może by się już nie pojawił (kot może by pamiętał?), ale nigdy nie udało się nam nawet zobaczyć tego łobuza. Pryskamy więc ziemię.

* – o kotku, który mruga na płotku, mówi popularna dziecięca piosenka, i chociaż nie mówi ona dosłownie, że kotek śpiewa, to ze słów „zaśpiewaj koteczku jeszcze raz” można wnioskować, że jednak tak. Ww. piosenka, o mruganiu i śpiewaniu traktuje w dwóch oddzielnych zwrotkach, a w limeryku mamy dwa (i mruganie i śpiewanie) w jednym. To się nazywa skondensowanie informacji!

** – o tym, czy koty są fałszywe (a właściwie o tym, że wbrew powiedzeniu, że są, nie są) fachowcy napisali tomy. Osobiście w pełni zgadzam się z fachowcami, zastrzegając że ich opinie nie dotyczą kotów fałszywych w takim sensie w jakim fałszywa może być moneta (czyli niebędących prawdziwymi kotami, a jedynie będących do nich podobnymi). W tym kontekście aż chciałoby się przedyskutować zagadnienie „czy prawdziwy Polak może być fałszywy”? Ale to już temat na oddzielną dyskusję (może kiedyś…).

*** – działanie akyszka opisano w tekście „Tytułem wstępu”

Dwa z trzech limeryków obecnego - ostatniego już - odcinka cyklu „Polskie jelenie regionalne”, powstały bardzo szybko, natomiast ułożenie ostatniego utworu zajęło mi aż cały miesiąc, przez większość którego na próżno starałem się dokończyć dzieła. Cóż – ułożenie utworów o jeleniach w Mazowieckiem i Świętokrzyskiem okazało się szczególnie łatwe, zaś tego o jeleniach w Łódzkiem – szczególnie trudne.

Limeryk o jeleniach w Mazowieckiem był właściwie gotowy już w chwili opublikowania wcześniejszego odcinka, co ujawniłem w pierwszym tamtejszym przypisie (do utworu o Zachodniopomorskiem), zaznaczając, że utwór „Mazowieckie” będzie dotykał kwestii szczególnie niskiej gęstości zajelenienia (nie mylić z gęstością zaludnienia) w tym województwie (Rys. 1A, por. też Rys. 1B do poprzedniego odcinka cyklu). A już kolejnego dnia okazało się, że podobny problem jeleni w Świętokrzyskiem też się da poruszyć w limeryku, tym zgrabniej, że jednym z najwydatniejszych szczytów Gór Świętokrzyskich jest Łysa Góra, która aż się prosiła by na niej zlokalizować czasowe maksimum zagęszczenia jeleni z całego regionu.

Ogólny temat limeryku „Łódzkie” również pojawił się szybko, bo to, że w owym województwie krzyżują się drogi łączące przeciwległe krańce Polski (więc pewnie najrówniej krzyżują się tam i jelenie z różnych stron), narzuca się od razu. Problemem natomiast okazało się znalezienie sensownych rymów do utworu. Niestety, niemal wszystkie polskie wyrazy rymujące się z przymiotnikiem „łódzki” (przymiotnik utworzony od rzeczownika „łódź”) są przymiotnikami utworzonymi od rzeczowników sposobem „na jedno kopyto” (np. bejrucki, molucki, ludzki, rudzki, ostródzki, wojewódzki), a rymu trzech (obowiązkowo: w wersach 1, 2 i 5) tak podobnie skonstruowanych wyrazów, moje poczucie estetyki nie wytrzymywało. Z zapasu wyrazów alternatywnych (w którym były jedynie: kucki, onucki i młócki) do życia jeleni nie udawało mi się dopasować nic.

Trzeba dodać, że w przypadku większości nazw województw, poszerzenie zestawu rymów do wykorzystania jest możliwe dzięki temu, iż przymiotnikowi w nazwie własnej województwa zwykle odpowiada rzeczownik będący nazwą własną regionu (np. Pomorskie – Pomorze, Lubelskie – Lubelszczyzna, Podlaskie – Podlasie, Śląskie – Śląsk) a rzeczowniki odmieniane przez przypadki, mają w różnych przypadkach różne końcówki, co dodatkowo poszerza wachlarz możliwych rymów. Niestety – Łódzkie jest jednym z trzech województw, którego nie określa rzeczownikowa nazwa własna.

Powyższe uwarunkowania sprawiały, że limeryku „Łódzkie” nie udawało się ułożyć przez cztery tygodnie. Jako światełko w tunelu jarzył mi się rym „łódzkie - Puckiem”, ale sensowne powiązanie jeleni w Łódzkiem (czyli w samym środku Polski) z Puckiem (leżącym na północnym krańcu kraju) nie przychodziło do głowy. Przełom w głowie nastąpił dopiero o świcie 1 czerwca br., po śnie wzmocnionym wieczorną degustacją sześciu gatunków wódek w Dworze Sieraków (położonym na pd. od Wieliczki zacnym ośrodku firmy „Dom Wina”; polecam!), w postaci pomysłu jeleniej genetycznej helisy* sięgającej od Tatr do Bałtyku tak, by zgrabnie kończyć się skrętem do Helu (Rys. 1A). I za dwie godziny limeryk był gotowy. A kolejnych kilka dni poświęciłem już tylko opracowaniu niniejszego wstępu oraz ilustracji.

Murowana Goślina, 6 czerwca 2021 r.

We wstępie do poprzedniego odcinka cyklu „Polskie jelenie regionalne” wyjaśniłem, że kolejne limeryki w tym cyklu dotyczyły województw granicznych, uszeregowanych zgodnie z ruchem wskazówek zegara, począwszy od pełnej godziny (czyli od województwa pomorskiego). Zafrapowało to Wydawcę limeryków (A.W.), który zaproponował by „począwszy od pełnej godziny (czyli od województwa pomorskiego)” zamienić na: „począwszy od południa (raczej od północy, czyli od województwa pomorskiego)”. Cóż, trzeba przyznać, że wprawdzie określenie „zgodnie z ruchem wskazówek zegara” jest jednoznaczne, ale już ”począwszy od …” opisać trudniej, bo wskazówki zegara są dwie (jeśli nie liczyć trzeciej – sekundowej) i to co w przypadku jednej (czyli dużej wskazówki) oznacza pełna godzinę, w przypadku drugiej – małej - oznacza południe lub północ. Czyli faktycznie: północ na mapie odpowiada kierunkowi małej zegarowej wskazówki i w południe i o północy. Ciekawe pomieszanie.

Wydawać by się mogło, że pomieszanie nazwy kierunku północnego z nazwą pory dnia, kiedy mała wskazówka zegara wskazuje taki kierunek na mapie (południe lub północ) jest jakimś fatalnym niedopatrzeniem twórców konwencji tarczy zegarowej, bo przecież można by się posługiwać zegarami, których małe wskazówki wykonują jeden obrót w ciągu dwudziestu czterech (a nie dwunastu) godzin i kierunek północny wskazują TYLKO o północy (a już w południe wskazują kierunek południowy). Byłoby BARDZIEJ NATURALNIE … ale tylko dla Polaków, bo to, że strony świata „północ-południe” nazywają się dokładnie tak samo jak pory dnia „północ- południe” jest właściwością tylko języka polskiego! Można zapytać – DLACZEGO? Czyżby inne nacje nie zauważyły, że Słońce w południe świeci właśnie z kierunku południowego (a o północy świeciłoby z kierunku północnego, gdyby nie zasłaniała go nieprzezroczysta Ziemia)??... Trzeba powiedzieć, że chyba zauważyły WIĘCEJ, mianowicie to, że na znacznej części ziemskiej półkuli południowej, Słońce w południe świeci akurat z kierunku północnego, a w dodatku, w obszarze między zwrotnikami (Raka i Koziorożca), Słońce w południe przez część roku świeci z kierunku południowego, a przez drugą cześć roku odwrotnie – z północnego. I pewnie z tego powodu, strony świata „północ-południe” w innych językach mają nazwy zupełnie inne niż pory dnia „północ-południe”. Można zapytać: dlaczego inne nacje to zauważyły a Polacy nie? Może dlatego, że Polacy nie mieli kolonii w innych stronach świata, więc nie widzieli, z której strony Słońce świeci gdzie indziej niż w ojczyźnie? No, ale np. Czesi też nie mieli kolonii a po czesku strony świata nazywają się „sever-jih” zaś pory dnia „pulnoc-poledne”…

Czego by o tej sprawie nie sądzić, trzeba powiedzieć, że pomysł zastąpienia zegarów z dwunastogodzinnym okresem ruchu małej wskazówki, zegarami z ruchem dwudziestoczterogodzinnym, nadaje się do zgłoszenia jako sztandarowy projekt Narodowego Programu Kopernikańskiego. Co nam tam obcy, w językach obcych, będą mówić jak polskie zegary mają wskazywać polski czas!

Zanim jednak Narodowy Program Kopernikański wprowadzi takie zegary, upłynie trochę czasu (sic!), więc w reakcji na spostrzeżenie Wydawczy limeryków zaproponowałem, by we wstępie do poprzedniego cyklu limeryków, niejednoznaczny zwrot „począwszy od pełnej godziny (czyli od województwa pomorskiego)” zastąpić jednoznacznym „począwszy od góry tarczy (czyli od województwa pomorskiego)”.

Niejako przy okazji zauważyłem, że mój objazd mapy Polski wzdłuż granicy (w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara) właśnie się kończy (ostatnim województwem jest Zachodniopomorskie, występujące w obecnym odcinku), i pora przejść do województw w głębi kraju. I wprawdzie pisząc poprzedni odcinek jeszcze nie wiedziałem jaka będzie kolejność tych ostatnich województw, to dziś widzę, że algorytm kolejności wszystkich województw będzie spójny, jeśli objazd województw granicznych przyrównamy do ruchu dużej wskazówki zegarowej, a objazd województw centralnych – do ruchu małej wskazówki (Rys 1A). To, że przy takiej interpretacji, we wstępie do poprzedniego odcinka moglibyśmy spokojnie wrócić do sformułowania „począwszy od pełnej godziny …”, nie ma już znaczenia, bo sformułowanie „począwszy od góry tarczy …” jest zawsze OK.

* – jeśli chodzi o populację jeleni, Zachodniopomorskie jest najzasobniejszym polskim województwem, i tam też największe jest pozyskanie tych zwierząt w przeliczeniu na jednostkę powierzchni leśnej (Rys. 1B). Na drugim biegunie pod tym względem jest województwo mazowieckie (o tej kwestii będzie traktować jeden z limeryków w kolejnym odcinku).

** – Złota Orda to historyczne państwo mongolskie, założone w I połowie XIII wieku przez wnuka Czyngis-chana i istniejące przez ponad dwa stulecia. W XIII wieku Mongołowie dokonali trzech najazdów na ziemie polskie, które wprawdzie przyniosły znaczne straty ludnościowe i gospodarcze (w wyniku bitwy pod Legnicą w 1241 r. zginął m.in. książę Henryk Pobożny), ale nie spowodowały uzależnienia Polski od Mongołów. Trzeba przyznać, że głównym celem Mongołów były Węgry, zaś działania wojenne na terenie Polski toczyły się przede wszystkim w Małopolsce (to – według legendy – właśnie wówczas miał ulec skróceniu krakowski hejnał mariacki – patrz limeryk) i na Śląsku – może więc trochę dziwić, że idące z wojskiem mongolskie jelenie nieco zboczyły ze szlaku i dotarły do Wielkopolski, i że historycy o tym nie wspominają. No cóż, nie pierwszy to raz, gdy luki w kronikach trzeba uzupełniać w limerykach****

*** – w limeryku o województwie kujawsko-pomorskim wyjątkowo użyto tylko pierwszego członu nazwy województwa, a to z tego powodu, że wymyślony w jednej chwili rym „z Kujaw”, „ruja” i „się bujać” tak się autorowi spodobał, że nie sposób się było oprzeć…

**** – o podobnie niezauważonym zdarzeniu opowiedziała też W. Szymborska w następującym limeryku: „Raz Mozarta bawiącego w Pradze - obsypały z kominka sadze. - Fakt, że potem, w ciągu pół godziny, - wymorusał aż cztery hrabiny, - jakoś uszedł biografów uwadze” (z tomiku „Rymowanki dla dużych dzieci” Wisławy Szymborskiej, Wydawnictwo a5, Kraków 2003).

W odzewie na poprzedni odcinek cyklu „Polskie jelenie regionalne”, dotyczący jeleni z województw: lubelskiego, podkarpackiego, małopolskiego i śląskiego, stała czytelniczka (z Śląskiego) wyraziła zaciekawienie takim akurat uporządkowaniem jeleni. W związku z tym wyjaśniam, że biorąc na tapetę kolejne województwa kieruję się mapą Polski, objeżdżając ją po bandzie (tj. wzdłuż granicy) zgodnie z ruchem wskazówek zegara, począwszy od góry tarczy (czyli od województwa pomorskiego). Ostatnim województwem w tym objeździe będzie zachodniopomorskie, z którego trzeba będzie podążyć w głąb kraju. Tego, jaka będzie kolejność województw z głębi kraju (jest ich pięć) jeszcze nie wiem.

Wyjaśniając śląskiej czytelniczce uporządkowanie jeleni zdałem sobie sprawę, że choć przemierzyłem ponad połowę obrzeża Polski, żadnego jeszcze utworu nie poświęciłem jeleniom płci żeńskiej! Przypomniałem sobie jednocześnie, że zaraz po pierwszym zbiorku limeryków o jeleniach (z początku 2020 r.), czytelniczka z Wybrzeża zwróciła mi uwagę na brak parytetu płci w tych utworach (o sprawie można przeczytać we wstępie do zbiorku „Z życia jeleni 2”. W kolejnych zbiorkach starałem się więc w tej kwestii utrzymywać poprawność – z powodzeniem zmiennym, niemniej jednak (widzę to dziś wyraźnie) nigdy tak beznadziejnym jak przy objeżdżaniu polskiej mapy! To, że pomorska czytelniczka jeszcze mnie za to taktownie (bo jakże by inaczej) nie objechała, to cud!

W związku z powyższym postanowiłem cały kolejny zbiorek poświęcić łaniom. A zdając sobie sprawę, że ilościowo parytetu płci i tak raczej nie osiągnę (limeryków o nie-żeńskich jeleniach regionalnych powstało już siedem) wymyśliłem, że płeć żeńską dowartościuję skupiając się na przymiotach jej umysłu i charakteru. Zauważmy bowiem, że z siedmiu dotychczasowych limeryków: dwa - o wygryzaniu pcheł siekaczami, o spędzaniu zimy na leżeniu plackiem - dotyczyły bardzo przyziemnych aspektów egzystencji, dwa inne - o porożu pustym w środku, o quasi-porożu z baziami - traktowały o niezależnych od jeleni dziwactwach natury, jeden - o pchaniu się między walczące byki „na trzeciego” – poruszał kwestię zwykłego chamstwa, i tylko jeden - o jeleniach chodzących w terenie bez drogowskazów - jako tako podkreślał zacną cechę jeleniej umysłowości jaką jest orientacja w terenie (siódmy utwór - o jeleniach „LBTB” - z powodu kompletnego pomieszania orientacji, w powyższej klasyfikacji w ogóle się nie liczy). Natomiast łanie w poniższych limerykach stać na myśli głębokie, spoglądanie w gwiazdy, a nawet objawy świadomości tożsamości narodowej. Mam nadzieję, że czytelniczka z Wybrzeża będzie usatysfakcjonowana, a inni czytelnicy takoż.

* – tego, czy chodzi o tzw. bieliznę erotyczną, limeryk nie precyzuje.

** – spoglądając w gwiazdy można – zależnie od poziomu intelektu – wymyślić przewrót kopernikański (nie mylić z „Narodowym Programem Kopernikańskim”!), wyobrazić sobie różne postaci (niedźwiedzice, byki, koziorożce, jelenie…), lub najzwyczajniej myśleć o niebieskich migdałach. W tak zdefiniowanej skali, dolnośląska łania plasuje się w górnej strefie stanów średnich.

*** – podobieństwo do legendarnej „Wandy, co Niemca nie chciała” jest uderzające (na temat Wandy, autor limeryków pisał już z końcem 2015 r., por. „Krakowskie kopce – przekładaniec historii zwierzęcych z historią”, z tym, że lubuska łania rzucała się do wody mniej definitywnie, za to niejednokrotnie.

Tym razem nic.

* – użyte w utworze pojęcie „dojnej ojczyzny” nie jest oryginalne, gdyż zostało wprowadzone (w grudniu 2015) przez Rafała Ziemkiewicza w TV Republika, a także użyte przez obecnego prezydenta RP (A.D.) podczas przemówienia w Otwocku w dniu 8 marca 2016 r. (patrz np. ojczyzne-dojna-racz-nam-zwrocic-panie-burza-po-slowach-andrzeja-dudy).

** – wiosna – pora roku, w której normalnemu jeleniowi wychodzi z głowy nowe poroże.

Poprzedzając poprzedni odcinek cyklu „Z życia jeleni” informacją, że Roztocze to jedyny region w Polsce, którego w życiu nie odwiedziłem, nie sądziłem, że mój przyjaciel i limerykowy wydawca (A.W.) życzliwie poradzi mi obejrzenie mapy Regiony Kondrackiego-hipsometria przedstawiającej podział kraju na regiony geograficzne, dokonany przez J. Kondrackiego i powszechnie uznany w środowisku geografów. I muszę przyznać, że z geograficznego punktu widzenia moja uwaga o nie-odwiedzeniu Roztocza była MOCNO przesadzona, gdyż z niemal trzystu regionów wydzielonych przez Kondrackiego, nigdy nie byłem chyba w jednej trzeciej! No proszę, jak to trzeba uważać na słowa.

Zażenowany swoja wpadką (tym większą, że jestem, bądź co bądź, profesorem Nauk o Ziemi), wpadłem dzięki niej na pomysł poświęcenia kolejnych limeryków jeleniom z różnych regionów. Zdecydowałem przy tym, że aby uniknąć kolejnej konfuzji z regionami geograficznymi, i uniknąć morderczej pracy przy ok. trzystu utworach, limerykowe regiony nazwę po prostu tak jak polskie województwa. Takie podejście wydaje się zgrabne, bo nazwy województw są znane wszystkim Polakom (a nazwy sporej części regionów niekoniecznie), zaś ich liczba jest na tyle niewielka, że powinno dać się wszystkie obskoczyć w rozsądnym czasie. Liczę, że w tym czasie władze państwowe nie zdążą skomplikować podziału administracyjnego kraju, i mam nadzieję, że nie zrobią tego też w dalszej przyszłości.

* – rozszerzenie koncepcji speca od szumu muszli (które nie zmieściło się w utworze) jest takie, że mając za uszami puste w środku poroże, jeleń nie może się wyszumieć przez całą jesień (i dlatego jelenie na rykowisku są takie waleczne), a nawet aż do wiosny (chociaż zimą, zgodnie z hipotezą tzw. szumów zamrożonych, jelenie są przejściowo spokojniejsze).

** – ciekawostką geograficzno-administracyjną jest to, że na mniej dokładnej mapie, Rosja wygląda na jedyne obce państwo graniczące z województwem warmińsko-mazurskim (Ryc. 1A). Dokładniejsza mapa pokazuje jednak, że warmińsko-mazurskie ma też kawalątek granicy z Litwą (Ryc. 1B), ale jest to naprawdę kawalątek – zaledwie ok. 100 m! Przy tej okazji można zauważyć, że z sąsiedniego województwa podlaskiego, bezpośrednio do Rosji przejść się nie da. Gdyby więc w ramach walki z Covidem wprowadzono całkowity zakaz przemieszczania się na obszarze województwa warmińsko-mazurskiego, to podlaskie jelenie idące do Rosji, musiałyby tam chodzić przez Litwę.

*** – nie wszyscy wiedzą, że przeciętne jelenie mają za młodu sierść cętkowaną (Ryc. 1C) i dopiero po kilku miesiącach życia, barwa ich sierści staje się jednolita. Oczywiście, przy umaszczeniu w cętki nie ma mowy o żadnej orientacji. Paski natomiast orientację mają na tyle wyraźną, że wzbudziła ona zainteresowanie świata nauki, który wyróżnił kategorie jeleni w pasy podłużne (ang. longitudinal belts – LB) i jeleni w pasy poprzeczne (ang. transversal belts – TB), a całą grupę jeleni z orientacją określił skrótem LBTB. Systematyka ta została niedawno skrytykowana w lokalnym podlaskim czasopiśmie (będącym, rzecz jasna, własnością koncernu naftowego O…N) 1 , w artykule, którego autorzy argumentowali, że: a) - orientacja podlaskich jeleni w paski jest wewnętrzną sprawą nauki polskiej, i światu nauki nic do tego; b) - w świetle punktu a), nadawanie ww. jeleniom oznaczeń angielskojęzycznych jest nieuprawnione; c) – stosowanie oznaczenia LBTB stanowi promocję jeleni z orientacją i jako takie godzi w szeroko pojęte wartości; d) cała kampania LBTB wygląda na wspomaganą przez środowiska lewackie i antypolskie, i zapewne stanowi przygrywkę do przejęcia O…Nu przez zachodnich nafciarzy, którzy dodatkowo, dla niepoznaki, zamierzają zmienić nazwę koncernu na ORIENT. W dalszej części ww. artykułu, zaproponowano oznaczanie jeleni z orientacją symbolami polskimi (pasy podłużne – PP, pasy poprzeczne – PP) – zauważając, że identyczność oznaczeń obu orientacji nie jest żadnym problemem, bo i tak jelenie z orientacją nie są równe jeleniom normalnym (na oznaczenie tych ostatnich zaproponowano skrót BP (bez pasów)) 2 . Po opublikowaniu ww. artykułu, O…N natychmiast wystąpił do MEiN o nadanie podlaskiemu czasopismu statusu periodyku naukowego, ujęcie tego czasopisma na liście czasopism punktowanych i przyznanie mu corocznej kilkumilionowej dotacji. I będzie to miał jak w banku.

Roztocze to jedyny region w Polsce, którego nigdy w życiu nie odwiedziłem.

Właściwie, tym razem nie mam na wstępie nic do powiedzenia prócz tego, że niniejszy zbiorek nosi numer piętnasty, a więc limerykowe jelenie obchodzą mały jubileusz. A mając jubileusz można pomyśleć o imprezie, a przy tej okazji, o osobliwych potrawach.

Autor zwraca uwagę, że w powyższym zbiorku, osobliwość jelenich menu jest stopniowana: od okazjonalnego wypełniacza z kluch przypadkowo znalezionych przez jednego jelenia (utwór 1), przez mysie desery, regularnie zdobywane przez jednego jelenia do niedzielnych obiadków (utwór 2), aż po flaki bez chlebka, wtrząchane przez jelenie tak powszechnie, że nie dające jednostce ucieczki od bylejakości (utwór 3). Autor zaznacza, że stopniowanie osobliwości można też odwrócić: jedzenie tego samego co całe stado jeleni jest właściwie pospolite (utwór 3), indywidualne łapanie myszy można traktować jako dziwactwo osobliwe acz nieszkodliwe (utwór 2), ale już załatwienie się kluchami akurat w czasie rykowiska to osobliwość nie tylko w sferze podejścia do wyboru żywności ale również w sferze podejścia do żywotnych interesów reprodukcyjnych (utwór 1). Autor przyznaje, że nie potrafi zdecydować, które z omówionych wyżej stopniowań jest bardziej trafne.

Utwór 3 (Był pewien jeleń pod wsią szpaki / Pod każdym względem belejaki / …) jest świadomie stworzoną wariacją limeryku ułożonego 27.10.1994 r. przez W. Szymborską do spółki ze S. Barańczakiem, na poznańskim wieczorze dedykowanym Barańczakowi, który przyjechał zza oceanu z wizytą do rodzinnego miasta. Jednym z punktów programu tego wieczoru był pojedynek na limeryki, rozpoczęty przez Szymborską: „Był pewien facet w Manitobie / Pod każdym względem taki sobie”, która przyznała, że nie wie, co ma być dalej. Barańczak wymyślił zakończenie od ręki: „I nawet gdyby liczyć głowy / Był zupełnie typowy / Albowiem miał je obie” 1 . Autor utworu o belejakim jeleniu pod wsią Szpaki wyraża w tym miejscu przekonanie, że – choć niezupełnie oryginalny - nie jest on zupełnie bezwartościowy, i podkreśla, że – w przeciwieństwie do tandemu Szymborska-Barańczak – swój utwór ułożył w pojedynkę.

__________________________

1 Informacja o powstaniu limeryku o takim sobie facecie w Manitobie została zaczerpnięta, a nawet żywcem przepisana z książki M. Bikont i J. Szczęsnej pt. „Pamiątkowe rupiecie. Biografia Wisławy Szymborskiej”, Wydawnictwo Znak, Kraków.

Myśl o poświęceniu zbiorku limeryków odniesieniom do dzikości zrodziła się, gdy, pisząc o jeleniu ryczącym do księżyca, spostrzegłem, że jeleń ryczący z wilkami może być postrzegany jako dziki. I dalej już poleciało…

* – autor zwraca uwagę, że limeryk nawiązuje do przysłowia „Jak cię widzą tak cię piszą”, parafrazując je w formie „Jak cię nie widzą to tak cię widzą jak cię słyszą”.

** – w pierwotnej wersji utworu, w tym miejscu zapisano „k...a”^, świetnie oddające emocje zwierzęcia śniącego koszmary. Autor odkrył jednak, że zastąpienie wulgarnego „k…a” eufemistycznym „kurna” działa na korzyść utworu, gdyż „kurna” konweniuje z „gór Na…” stanowiącym część „gór Navarry”.

*** – czytelnik niniejszego limeryku może mieć zastrzeżenia, ze – wbrew zapowiedzi z tytułu zbioru – nie ma w nim śladu żadnej dzikości. Faktycznie, występowanie sennych - najdziwniejszych nawet - koszmarów nie jest ani niezwykłe ani dzikie. Nie ma jednak wątpliwości, że jeleń borykający się z furą poroży na głowie, po przebudzeniu dozna dzikiej radości z faktu, iż był to tylko sen.

**** – mowa o tzw. dzikim śmietniku.

***** – autor pragnie zauważyć, że dzikość jelenia z niniejszego utworu jest dwojakiego rodzaju. Z punktu widzenia normalnego jelenia, ten limerykowy jest dziki bo w ogóle interesuje się dżemem. Z ludzkiego zaś punktu widzenia, dzikie jest przedkładanie smaku dżemu z blaszanego denka nad smak dżemu ze szklanego dna słoika.

******,******* – udomowienie dzikiego jelenia tak dalekie, żeby ten zamieszkał w ludzkim domu, wydaje się nieprawdopodobne, a przynajmniej niezmiernie mało prawdopodobne. Wystąpienie dzikich odrostków na porożu jelenia (odrostkami zwiemy boczne odgałęzienia poroża), w odróżnieniu od często występujących dzikich pędów (tzw. wilków) na roślinach ogrodowych^^, wydaje się podobnie nieprawdopodobne, a przynajmniej niezmiernie mało prawdopodobne. Wystąpienie dzikich odrostków na porożu jelenia udomowionego wygląda więc na nieprawdopodobne do kwadratu^^^.

^ – autor oświadcza, że myśl zastąpienia słowa „k…a” ciągiem pięciu gwiazdek, ani przez chwilę w głowie mu nie postała.

^^ – dzikie pędy roślin rosną bardzo szybko i przeważnie bardziej pionowo w górę niż pędy zwykłe. Można sadzić, że dzikie odrostki poroża rosłyby podobnie.

^^^ – w rachunku prawdopodobieństwa, prawdopodobieństwo koniunkcji dwóch zdarzeń, jest iloczynem prawdopodobieństw wystąpienia każdego z tych zdarzeń z osobna tylko wtenczas, gdy zdarzenia są od siebie niezależne. Wobec powyższego, stwierdzenie, że dzikie odrostki u jelenia udomowionego są nieprawdopodobne do kwadratu jest grubym nadużyciem, gdyż zupełnie nie wiadomo, czy zdziczenie odrostków nie było akurat skutkiem udomowienia zwierzęcia.

Niemal wszystkie pojawiające się w powyższych limerykach elementy dzikości są fikcyjne i są wytworem materialnie bezinteresownej wyobraźni autora. Jedynym wyjątkiem jest realny dziki śmietnik (tu: w zagajniku pod Śremem), będący produktem działań materialnie wyrachowanych osobników bez wyobraźni.

Niniejszy zbiorek limeryków powstał z inspiracji mego krakowskiego przyjaciela (K.R.), zainspirowanego z kolei mymi limerykami o stosunku jeleni do znaków drogowych. Muszę przyznać, że dziwię się, iż na pomysł z drogowymi przejściami dla zwierząt (DPDZ) nie wpadłem sam … może dlatego, że chociaż – jak bardzo wielu ludzi – takie przejścia oglądałem z dołu wielokrotnie, to – jak niemal każdy człowiek – nigdy na żadnym nie byłem i prawdopodobnie nigdy nie będę. Cóż, każde DPDZ (nad autostradą czy drogą szybkiego ruchu) jest chyba nawet trudniej dostępne niż tatrzańskie szczyty. Wprawdzie zdobywając te ostatnie - niezależnie od tego czy można tam wjechać kolejką czy nie – swoje w kolejce trzeba odstać, a na DPDZty kolejek nie ma, ale zdobycie mijanego DPDZtu wymagałoby zatrzymania się na autostradzie, niedozwolonego jeśli samochód się akurat nie zepsuł. A jeśli się akurat zepsuł, to nikomu z podróżujących nie przyjdzie do głowy bieganie w takiej chwili po lesie, tym bardziej, że z DPDZtu prawie z pewnością widoków na naprawę samochodu się nie zobaczy.

Drogowe przejścia dla zwierząt są budowlami całkiem kosztownymi (koszt jednego to kilkanaście - kilkadziesiąt milionów złotych), gdyż aby nie odstręczyć dzikiej zwierzyny od korzystania (to, że nie korzystają z nich osobniki cywilizowane, to już ustaliliśmy), DPDZ musi w przejściu mieć bardzo dobrą izolację od hałasu i wszelkich innych bodźców pochodzących z drogi, i ogólnie rzecz biorąc winno jak najlepiej imitować środowisko naturalne. Innymi słowy, DPDZy są przedsięwzięciami wypasionymi, ale w taki sposób, by zwierzyna tego wypasienia nie zauważała – a taki kamuflaż kosztuje…. I wszystko po to, aby zwierzyna mogła i chciała migrować.

Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że umożliwiając migrację dzikiej zwierzyny, przy okazji stwarzamy możliwości dla migracji osobników, ras, a nawet gatunków obcych, a kwestia migracji elementów obcych – wiadomo – jest delikatna, i tak ważna, że aż nawet polityczna. Dostrzegając ważność problemu (a nawet zróżnicowanie w podejściu doń w Polsce i w niedalekiej – choć zamorskiej – Szwecji) dotknąłem go w dwóch z czterech limeryków niniejszego zbioru. Politycznie jednak dopilnowałem, by limeryk ostatni w tym zbiorze był kompletnie apolityczny.

1. „Psychosomatyka łań po przejściach” (praca zbiorowa pod red. M. Koziołka), rozdział 7: „Przejścia drogowe”. Raport Międzygminnej Agencji Telemetrycznej Obserwacji Łań (MATOŁ), Puszczykowo-Laski, 2019.

2. „Rola zebr w popularyzacji przejść drogowych w środowisku jeleni” (tyt. oryg. „Zebras roll för all popularisera vägkorsningar i hjortmiljön”). Ministerstwo Środowiska (Miljöministeriet), Sztokholm, 2020. Ze szwedzkiego przełożył Św. Turecki.

3. Założenia Projektu “O Czystą Krainę Ojczystą” (OCzKO) Przeciwdziałania Migracji Elementów Obcych na Ziemie Polskie. Podzespół III ds. Migracji Roślin i Zwierząt. MSWiA - GDDKiA, Warszawa, 2020^^.

4. „Zróżnicowanie terytorialne smaków chrobotka jako spiritus movens środowiska reniferów” (tyt. oryg. „Territoriell differentiering av mossens smak när spiritus rör sig i renmiljön”). Ministerstwo Środowiska (Miljöministeriet), Sztokholm, 2020. Ze szwedzkiego przełożył H. Robot, z konsultacją specjalistyczną (w tematyce smaków szwedzkiego stołu) R. Makłowicza.

* – położenie osobnika właśnie korzystającego z jakiegoś przejścia, w języku polskim można określić stosując przyimek „na” (na przejściu) lub „w” (w przejściu). Intuicja podpowiada, że „na przejściu” powiemy, gdy przejście jest szerokie, słabo ograniczone z boków (np. zwykłe przejście przez jezdnię), natomiast „w przejściu” dotyczy przejść, których boczne ograniczenia są wyraźne (np. przejście korytarzem lub wąwozem)******. W takim podejściu, trudno określić, czy jeleń korzystający z przejścia nad autostradą (które jest stosunkowo szerokie, ale z boków obudowane wysokim ogrodzeniem) znajduje się w przejściu czy też na nim. Chyba wszystko zależy od subiektywnego wrażenia samego jelenia… w każdym razie limerykowa łania, której brakowało miejsca na zawarcie znajomości z jeleniem, zdecydowanie czuła się tam jak „w” (a nie „na”) przejściu. A o tym, jak się czuła po przejściu, można poczytać w dokumencie 1.

** – A4 to jedyna autostrada łącząca dwie przeciwległe granice Polski (niemiecką i ukraińską), zaś z punktu widzenia zwierzyny, odgradzająca większość kraju od jego południowego skrawka.

*** – tu: kod DNA.

**** – szwedzka droga E4, biegnąca od promowej przeprawy z Danii na południu aż do granicy z Finlandią na północy, jest jedną z najdłuższych (1500 km) arterii komunikacyjnych w tym kraju. Dwupasmowe odcinki tej drogi są jednymi z najdalej na północ położonymi dwupasmówkami na ziemi.

***** – tu: chrobotek reniferowy, gatunek porostu, podstawowe pożywienie reniferów.

****** – autora limeryków, wychowanego na Śląsku Opolskim, po przeprowadzce do Wielkopolski zaskoczyło stosowanie przez wielkopolan zwrotu „na pokoju” (gdzie „pokój” oznacza pomieszczenie w budynku), podczas gdy wcześniejsze doświadczenie życiowe mówiło mu, że mówi się „w pokoju”. W tym kontekście trzeba nadmienić, że korzystając z sali (czyli pomieszczenia raczej większego niż pokój) można być zarówno w „w sali” jak i „na sali” (zapewne znów zależnie od subiektywnego odczucia ograniczenia ścianami tejże). Czyżby więc dla mieszkańców Wielkopolski każdy pokój był tak wielki jak duża sala?

^^ – projekt bardziej radykalny (OCzKO PLUS, MS, Warszawa, 2020), wychodząc z założenia, że kryterium „Którym nie wyjdą polskie korzenie” niesłusznie pozwala na przepuszczanie jeleni z korzeniami mieszanymi, postuluje jego zamianę na „Wykazujące obce korzenie”

Poświęcając ostatnie limeryki jeleniom, które liczą, i stopniując – w kolejnych trzech limerykowych zestawach – poziom technologiczny narzędzi temu liczeniu służących (kolejno: racice, liczydło, kalkulator), chciałem jednocześnie pokazać, że używanie coraz to lepszych narzędzi do liczenia skutkuje coraz to gorszym wyobrażeniem liczb w głowach liczących osobników. Nie ukrywam, że sam siebie uważając za osobę, która umie liczyć w rozumie, i rozumie to co liczy, nosiłem się z myślą dedykowania kolejnych limeryków jeleniom używających komputerowych arkuszy kalkulacyjnych ze skutkiem zerowym.

Jednak – po kilku dniach od opublikowania ostatniego zestawu, noszącego tytuł „Z życia jeleni 11 – trzy limeryki o jeleniach, które liczą (poziom 3)” zauważyłem ze zgrozą, że zestaw ów liczył CZTERY (a nie TRZY, jak podałem w tytule) utwory! Wyszło więc na to, że autor wymądrzający się na temat liczenia, sam umie zliczyć co najwyżej do trzech. Zapaliło mi to w głowie czerwoną lampkę - znak ostrzegawczy by już dalej „nie iść tą drogą”. I w tym momencie pojawiło się spostrzeżenie, że w kodeksie drogowym występuje znak ostrzegawczy z jeleniem, i że jest to znak, by nowe limeryki poświęcić właśnie relacjom jeleni ze znakami drogowymi.

Dwa wcześniejsze zestawy limeryków „Z życia jeleni” (nr 9 i 10) traktowały o jeleniach liczących - po swojemu - na racicach, i - nieco bardziej po ludzku, bo w systemie dziesiętnym - na liczydłach. Oba te rodzaje "narzędzi" dawały materialną reprezentację liczb (liczba reprezentowana przez liczbę racic na nodze lub przez liczbę koralików na liczydle). Rzecz jasna, zastosowanie liczydła, dającego bezpośrednią reprezentację znacznie większego zakresu liczb niż racice, a ponadto posiadającego element pamięci (koraliki przesunięte na jedną stronę liczydła pozostają tam tak długo, aż liczący jeleń, lub niesforny dzik (por. drugi limeryk w zestawie nr 10) ich nie przesunie), stanowiło krok na drodze doskonalenia techniki liczenia. Znacznie większym, kolejnym krokiem, wydaje się być wynalezienie elektronicznych kalkulatorów, z których nawet najbardziej prymitywny, na pomnożenie lub podzielenie przez siebie kilkucyfrowych liczb potrzebuje znacznie mniej czasu niż użytkownikowi potrzeba na wstukanie tych liczb na kalkulatorowej klawiaturze. Super? No, niezupełnie…

Problem w tym, że kalkulator w żadnym momencie nie daje materialnej reprezentacji liczb, a jedynie pokazuje – na wyświetlaczu czy ekraniku - ich zapisy cyfrowe. I jeśli ktoś zaczął poznawanie liczb od poznawania ich zapisów cyfrowych, to może nigdy sobie tych liczb nie wyobrażać. Przykładem może być student politechniki*, który w opracowaniu wyników jakiegoś doświadczenia, pisze: „…= 60 x 12 = 7200” (podczas gdy pomnożenie 60 przez 12 daje 720) a po zwróceniu uwagi na błąd, tłumaczy, że 7200 odczytał z kalkulatora więc to na pewno jest dobrze….**,***. A jeżeli ludzki student (i to student politechniki) używa kalkulatora w sposób nonsensowny, to czego można się spodziewać po jeleniu? I o tym właśnie traktują limeryki z obecnego zestawu.

We wstępie do poprzedniego zestawu limeryków (Z życia jeleni 9) zaznaczyłem, że wśród systemów liczbowych, system dziesiętny stał się dominujący dzięki temu, że człowiek, pierwsze kroki w liczeniu stawia licząc na palcach u rąk, a tych palców może widzieć dziesięć jednocześnie. Pozwoliłem sobie również na stwierdzenie, że dla jelenia liczącego na racicach, i mogącego jednocześnie zobaczyć je tylko na jednej nodze, naturalnym systemem liczbowym byłby system dwójkowy. Po wysłaniu zestawu do przyjaciela i internetowego wydawcy moich utworów (A.W., fizyka, specjalisty od analizy danych liczbowych, człowieka o umyśle ścisłym i otwartej głowie), spodziewałem się jego entuzjastycznej reakcji na me spostrzeżenia. A tymczasem A.W. stwierdził, że palce u ludzkiej ręki lepiej się nadają do przedstawiania liczb w systemie dwójkowym niż dziesiętnym, zaś to, że racice są dwie, do systemu dwójkowego ma się nijak. No, szok!

W krytycznym komentarzu, A.W. nadmienił, że jednym palcem można przedstawić jedną z dwóch cyfr – 1, gdy palce jest wyprostowany, lub 0, gdy palec jest zgięty - a te dwie cyfry to właściwość systemu dwójkowego. I , pokazując np. rękę z pięcioma wyprostowanymi palcami, pokazujemy liczbę zapisaną w systemie dwójkowym jako 11111* (od tego miejsca, wszystkie przedstawienia liczb w tym systemie będę zapisywał tłustą czcionką). Człowiek znający system dwójkowy powie, że zapis 11111 oznacza liczbę trzydzieści jeden (w systemie dziesiętnym zapisywaną jako 31). My zaś, wiedząc już że 11111=31, zastanówmy się, który z dwóch zapisów (dwójkowy czy dziesiętny) daje lepsze wyobrażenie liczby trzydzieści jeden? Przeanalizujmy: liczbę zapisaną w formie „31” przeczytamy jako jeden (bo cyfra jeden stoi na miejscu pierwszym z prawej) plus trzy razy dziesięć (bo cyfra 3 stoi na miejscu drugim z prawej strony liczby zapisanej w systemie dziesiętnym), czyli przełożenie z zapisu „31” w systemie dziesiętnym na wyobrażenie takiej liczby jakichś obiektów (trzy razy tyle ile palców u rąk i jeszcze jeden)** oraz na słowne przedstawienie liczby („trzydzieści jeden”) jest zupełnie bezpośrednie. Natomiast liczbę zapisaną w formie 11111 (przypominam: w systemie dwójkowym) trzeba rozszyfrować jako: jeden (bo cyfra jeden stoi na miejscu pierwszym z prawej) plus jeden razy dwa (bo cyfra jeden stoi na miejscu drugim z prawej strony liczby zapisanej w systemie dwójkowym) plus jeden razy dwa razy dwa (bo cyfra jeden stoi na miejscu trzecim z prawej) plus jeden razy dwa razy dwa razy dwa (bo cyfra jeden stoi na miejscu czwartym z prawej) plus jeden razy dwa razy dwa razy dwa razy dwa (bo cyfra jeden stoi na miejscu piątym z prawej). I trzeba sporej uwagi, by wyliczyć, że wynikiem wszystkich tych operacji jest trzydzieści jeden.

Zastanówmy się teraz, dlaczego właściwie liczbę zapisaną jako 31 łatwo sobie dokładnie wyobrazić, zaś liczbę zapisaną jako 11111 – nie? Uważam, że ma to związek z językiem naszej mowy, w którym liczby nazywamy w sposób niemal ściśle zgodny z ich zapisem w systemie dziesiętnym. Np. cyfrze 1, 2, 3… stojącej w zapisie dziesiętnym na miejscu drugim z prawej, w mowie przypisujemy słowa: dziesięć, dwadzieścia, trzydzieści…; cyfrze 1, 2, 3… stojącej na miejscu trzecim z prawej przypisujemy słowa: sto (rozumiejąc, że sto to dziesięć razy dziesięć), dwieście, trzysta…; cyfrze 1, 2, 3… stojącej na miejscu czwartym: tysiąc (rozumiejąc, że tysiąc to dziesięć razy dziesięć razy dziesięć), dwa tysiące, trzy tysiące… itd. Widząc więc liczbę zapisaną jako 123, bez problemu powiemy że wynosi ona sto dwadzieścia trzy – bez problemu, bo język ludzki ponazywał liczby zgodnie z ich wyobrażeniem i zapisem w systemie dziesiętnym. A liczby ponazywaliśmy tak akurat, bo mający dziesięć palców człowiek, w sposób naturalny liczy dziesiątkami. Notabene, widząc dwójkowy zapis liczby 123 czyli 1111011, przeciętny człowiek tylko machnie ręką, bez liczenia jakichkolwiek palców.

Pytanie, czy inteligentne istoty, które natura zamiast w dziesięć palców wyposażyła w dwie racice (powiedzmy, że byłyby to liczące jelenie), mogłyby sobie wyobrażać liczby zapisane w systemie dwójkowym równie łatwo jak ludzie wyobrażają sobie liczby zapisane w systemie dziesiętnym? Uważam, że tak, gdyby tylko wypracowały one takie słownictwo do przedstawiania liczb, które byłoby zgodne z systemem dwójkowym. A społeczeństwo inteligentnych istot uczących się liczyć na dwóch racicach, prędzej czy później takiego słownictwa by się dopracowało. I dla członków takiego społeczeństwa, liczby zapisane jako 11111 czy 1111011 byłyby tak samo łatwo wyobrażalne jak dla nas 31 czy 123.

Żeby nie być gołosłownym, postanowiłem sam zaprojektować słownictwo, pozwalające jeleniom nazywać liczby w sposób odpowiadający ich dwójkowym zapisom. Zaprojektowane słownictwo, o strukturze analogicznej do słownictwa systemu dziesiętnego, przedstawiam w Tabeli 1.

W takim słownictwie, liczba 11111 nazywałaby się noga czworonoga czworonóg paranóg noga ratka, zaś liczba 1111011 nazywałaby się stadko paranóg czworonoga noga czworonoga czworonóg noga ratka, i jeleniowi, który od urodzenia uczyłby się języka z takim słownictwem do nazywania liczb, nawet by do głowy nie przyszło, że te liczby to „trzydzieści jeden” oraz „sto dwadzieścia trzy”. No, chyba żeby fenomenalnie nauczył się liczyć na liczydle, na którym koraliki ułożone są w dziesięciu rzędach po dziesięć***. I o fenomenie takich właśnie jeleni traktują poniższe limeryki.

Powyższe limeryki o liczących jeleniach oraz towarzysząca im rozprawka były tworzone w czasie, w którym w Paryżu, na kortach Roland Garros, rozgrywano turniej tenisowy będący jednym z czterech najbardziej prestiżowych (tzw. wielkoszlemowych) turniejów w corocznym tenisowym kalendarzu. I ten właśnie turniej, wśród kobiet wygrała Polka – zaledwie dziewiętnastoletnia Iga Świątek. Sukces jest historyczny, bo dotąd jeszcze nikt z Polaków turnieju wielkoszlemowego nie wygrał (największym zwycięstwem Agnieszki Radwańskiej było wygranie prestiżowego turnieju „WTA Finals” (Singapur, 2015 r. Ówczesny limeryk), który jednak do wielkiego szlema się nie wlicza. Nie sposób więc było nie skwitować tego sukcesu limerykiem, który zamieszczam poniżej*.

** - Fot. 1. A: Fragment obrazu z ryczącym jeleniem (zdjęcie obrazu pochodzi ze strony www.allegro.pl). B: Jeleń w lesie krasnali. Zarówno jeleń jak i krasnale są odlane z gipsu, Zdjęcie lasu krasnali pochodzi ze strony www.gnomesville.com.au, zaś zdjęcie jelenia: ze strony www.eril.pl (archiwalne). C: Plakietka z jeleniem z widokiem Tatr z Polany Głodówka*****. Plakietka może być wersji samoprzylepnej (tańszej, gdyż w zasadzie jednorazowej) lub magnetycznej (droższej). Zdjęcie jelenia wzięto ze strony www.allegro.pl, a zdjęcie Tatr: ze strony www.polskieszlaki.pl.

*** - Cwaliny to wieś w województwie podlaskim, w powiecie kolneńskim. Użycie w limeryku tej akurat miejscowości nie jest zbyt szczęśliwe, gdyż w Polsce, lasy krasnali występowały głównie przy drogach wiodących w stronę granicy z Niemcami (zdobienie niemieckich ogródków krasnalami było w nieodległej przeszłości bardzo modne, i tanie krasnale produkowane w Polsce były przez naszych zachodnich sąsiadów kupowane na pęczki), a Cwaliny przy drodze do Niemiec nie leżą. Niestety, autor nie znalazł żadnej miejscowości o pożądanej lokalizacji i nazwie pasującej do limeryku rymem i rytmem. Tak więc wymóg zgodności treści z realiami geografii gospodarczej musiał tu ustąpić wymogom zgodności formy z konwencją literacką.

**** - autor limeryku zwraca uwagę, że jeśli w pobliżu lodówki ma się i polane i głodówkę jednocześnie, to trzeba się poważnie zastanowić, jak żyć.

***** - autor przyznaje, że sam nie ma zdania, czy sylwetka jelenia z fotografii 1C jest kiczem czy nie, i że do ilustracji limeryków „Jeleń z widokiem” miał ochotę użyć dostępnych w Internecie zdjęć innych, według niego zdecydowanie bardziej kiczowatych plakietek z jeleniami. Ale takie zdjęcia były umieszczone na stronach konkretnych producentów lub sprzedawców, więc ich publikacja mogłaby narazić autora (i Wydawcę) na poważne kłopoty finansowe, aż do utraty środków potrzebnych do zapełnienia środka lodówki włącznie.

Przypisy do przypisu:
^ - toutes proportions gardees (fr. z zachowaniem wszelkich proporcji)

^^ - alternatywny do „Jelenia z widokiem” tytuł „Jeleń z lodówki” wydaje się być idealny, ale jest takim tylko pozornie. Mianowicie, limerykowe jelenie z widokiem opisywane są w momencie, gdy mają wzięcie (tu: nad Morskim Okiem), a wtenczas jeleniami z lodówek jeszcze nie są. Z drugiej strony, widoki jelenia z widokiem na stanie się jeleniem z lodówki są bardzo obiecujące: w przypadku wersji droższej - niemal stuprocentowe, gdyż magnetyczna warstwa z drugiej strony jelenia bardzo zachęca do umieszczenia go na lodówkowych drzwiach. Z trzeciej jednak strony, tańsza wersja samoprzylepna mogłaby wylądować i na ścianie, zwłaszcza, że związek frazeologiczny „wbić zęby w ścianę” oznacza akurat głodówkę (wymuszoną biedą), więc trochę pasuje do napisu na jeleniu. No ale z czwartej strony, ktoś wbijający zęby w ścianę nie kupuje jeleni z widokiem, a tym bardziej nie nad Morskim Okiem! A z piątej strony, gdyby jednak kupował, to z pewnością wersję tańszą (czyli właśnie samoprzylepną). I bądź tu mądry …

Wprowadzenie od autora:

Jeleń na rykowisku to - według Wikipedii - „motyw w malarstwie przedstawiający  ryczącego jelenia, uważany za symbol kiczu i złego smaku”. Zła opinia o tym motywie wzięła się stąd, że pierwotne przedstawienia jeleni w okresie godowym, popularne w niemieckim malarstwie w XIX wieku, były później wielokrotnie reprodukowane przez półamatorskich artystów, nie tylko w formie malowideł, ale też oleodruków, makatek, dywanów, i innych ozdób. Niezrażony tą opinią, będąc półamatorskim literatem, postanowiłem przedstawić ten motyw w niekojarzonej z nim dotąd formie limeryków. Mam nadzieję, że ujęcie tematu jest na tyle świeże, iż kiczem nie trąci. Innym literatom jednak, powielać tego ujęcia nie radzę…

Wprowadzenie:

Las jest środowiskiem, w którym jelenie czują się jak w domu. Jest to jednak dom specyficzny: generalnie obszerny, mający mieszkań wiele*, na tyle, by służyć jednostkom chcącym mieć święty spokój (por. limeryk nr 2), a lokalnie oferujący mieszkania za ciasne, gdzie za święty spokój od świata zewnętrznego płaci się dwojaką utratą równowagi (i wewnętrznej, i poroża). I o tych aspektach życia jelenia w leśnym domu traktują limeryki 1 i 2 (a ściśle rzecz biorąc: 2 i 1). Natomiast jeleń w utworze 3 (ten, widzący łanie w roli swych małżonek) byłby w domu, gdyby w stosownym czasie nie pozostał w lesie. I zapewne jest mu w tym lesie łyso, chociaż w limeryku łysa akurat jest polana. Niejeden człowiek w podobnej sytuacji niezdrowo czekał by na polanie… A jeleń ryczy zdrowo na trzeźwo!

* - Fot. 1. A – balia, sprzęt używany do przeprowadzania prania w czasach, kiedy nie było pralek (zdjęcie pochodzi ze strony imged.pl); B – szare mydło marki „Biały Jeleń” (zdjęcie pochodzi ze strony subiektywnablog.pl); C – tatrzańscy kuzyni pienińskiego górala w strojach roboczych. Zdjęcie – zrobione na zakopiańskich Krupówkach we wczesnych latach 60-tych XX wieku - znajduje się w prywatnym archiwum Autora limeryków. Autor limeryków, trzymający ojcowską rękę, znajduje się w środku zdjęcia (w chusteczce na głowie). Autor ma dziś w głowie strzęp wspomnienia, że – nie wpieniając się i nie zżymając – chciał się stamtąd zmyć czym prędzej (czemu na zdjęciu daje niewyraźny wyraz na twarzy).

** - przymiotnika „zdiablały”, słowniki języka polskiego nie notują. Nie znalazły się w nich też pokrewne czasowniki „zdiableć/zdiableć się”, ale w piśmiennictwie polskim takie wyrazy (w znaczeniu: upodobnić się do diabła) się już pojawiły, w tym również w naukowym opracowaniu (B. Ostromecka-Frączak: „Czasowniki polskie z formantem rozdzielonym”, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Linguistica 6, 1983 r.). I z tego właśnie opracowania, Autor limeryku wywnioskował, że tworząc – z poetyckim zacięciem - przymiotnik „zdiablały”, nieświadomie dokonał „derywacji (imienia: diabeł) za pomocą jednoczesnego dodania sufiksu i prefiksu”. Ot, lingwistyczna proza…

*** - to, żeby jeleń zdał sobie sprawę z nazwy mydła, w pierwszej chwili wydaje się niemożliwe. Ale, skoro w noc poprzedzającą dzień Bożego Narodzenia zwierzęta potrafią mówić ludzkim głosem, to dlaczego w niedzielę poprzedzającą święto Wielkiej Nocy nie potrafiłyby czytać ludzkiego pisma? Zagadnienie wydaje się być doniosłe i godne osobnego wykładu. Niestety, autor cyklu wykładów: „O wyższości Świąt Wielkiej Nocy nad Świętami Bożego Narodzenia” (profesor mniemanologii stosowanej Jan Tadeusz Stanisławski) zmarł w 2007 r. i tematu już na ziemi nie podejmie…

**** - Markę „Biały Jeleń” wprowadziła na rynek krakowska spółka „Towarzystwo Akcyjne – Mydło” w 1921 r., a dzięki prostej recepturze, mydło tej marki było jednym z najłatwiej dostępnych środków higieny w czasach PRL-u. Brak sztucznych barwników i substancji zapachowych powoduje, że uczulenia na szare mydło są znacznie rzadsze niż w przypadku innych środków czystości. Dzięki temu, wyroby marki „Biały Jeleń” są produkowane do dziś i są sprzedawane jako skuteczne środki hipoalergiczne.

***** - tego, dlaczego jeleń doszedł do wniosku, iż człowiek przegina, trudno dociec z pewnością. Interpretacja „soft” mówi, iż płowy zwierz nabrał podejrzeń, że góralka chce go wybielić (por. wiersz Juliana Tuwima pt. „Bambo”). Interpretacja „hard” mówi, iż zwierz nabrał podejrzeń, że używane w kąpieli mydło produkowane jest na tłuszczu z upolowanych jeleni******

****** - związek nazwy „Biały Jeleń” z polowaniem jest taki, że nawiązuje ona do legendy o św. Hubercie, któremu podczas polowania (ponad 1300 lat temu) ukazał się biały jeleń z krzyżem między porożem (na skutek czego, Hubert zerwał z dotychczasowym trybem życia i rozpoczął działalność, która doprowadziła go do świętości). Nawiasem mówiąc, św. Hubert, choć po spotkaniu białego jelenia zaprzestał polowań, pozostaje patronem myśliwych po dzień dzisiejszy… Również nawiasem mówiąc, do II wojny światowej na mydle „Biały Jeleń” wytłoczony był obrazek głowy jelenia z krzyżem nad głową, po wojnie krzyż usunięto, a po odzyskaniu suwerenności w 1989 r. go nie przywrócono...

* - wrogi stosunek psów do pedałów nawet spokojnie jadących rowerów (którego sam w dzieciństwie i młodości niejednokrotnie doświadczyłem) bierze się być może stąd, że ruch takich pedałów jest niepokojąco niejednostajny. Ogólnie rzecz biorąc, jeśli rower jedzie ze stałą prędkością po płaskiej powierzchni, ruch każdego elementu jego kół i mechanizmu korbowego (na końcu którego znajdują się pedały) jest złożeniem ruchu postępowego (roweru jako całości) i obrotowego (koła czy też mechanizmu korbowego). W matematyce, tor po którym porusza się jakiś punkt na obwodzie koła rowerowego (punkt „O” na rys. 1), znany jest jako tzw. cykloida, przedstawiona na rys. 1 jako krzywa „O”. Zaznaczone na cykloidzie romby (rys. 1) przedstawiają położenia punktu „O” w następujących po sobie chwilach tak, że odstępy czasu pomiędzy kolejnymi chwilami są jednakowe. Zwróćmy uwagę na to, że gdy punkt na oponie jest blisko górnego położenia, jego prędkość jest największa (największe odstępy między sąsiednimi rombami), zaś gdy ten punkt jest blisko ziemi, jego prędkość jest bardzo mała.

Oczywiście, obserwujący jazdę roweru pies nie zwróci na to uwagi, bo gdzieżby miał sobie wybierać jakiś konkretny punkt na kole, które na całym obwodzie wygląda tak samo? Żeby zmusić psa do takiej uwagi, trzeba by chyba oponę w jednym miejscu przewiązać jakąś rzucającą się w oczy wstążką, no ale wiązanie czegokolwiek na oponie nie przyniesie rowerzyście praktycznego pożytku, a jeszcze może i oponie i jemu narobić psich wrogów …

Pewien pożytek (dla bezpieczeństwa w ruchu drogowym) mogłoby przynieść umieszczenie elementów odblaskowych na szprychach. Tor ruchu takiego elementu (rys. 1, punkt „S”), nosi w matematyce nazwę cykloidy skróconej (rys. 1, krzywa „S”). Układ rombów na krzywej „S” pokazuje, że znów mamy do czynienia z niepokojącym ruchem mocno krzywoliniowym, o mocno zmieniającej się prędkości. Tak więc, dla bezpieczeństwa (własnego, ale też i psa, którego szybko migające szprychy mogłyby poranić), w rewirach dozorowanych przez psy lepiej jednak takich odblasków na szprychach nie mieć.

Pedałów natomiast (rys. 1, punkt „P”) nie mieć w rowerze nie sposób. Tor ruchu pedału (rys. 1, krzywa „P1,0”) jest cykloidą skróconą (podobnie jak ruch odblasku mocowanego na szprychę) jeżeli między tylnym kołem roweru a kołem mechanizmu korbowego jest przełożenie 1:1 (gdy prędkości ruchu obrotowego kół roweru i mechanizmu korbowego są takie same). Jadąc rowerem pod górkę, wolimy jednak wybrać przełożenie, przy którym szybszemu obrotowi mechanizmu korbowego odpowiada wolniejszy obrót kół roweru (np. przełożenie 1,5:1). Wtenczas – zakładając że pedałami kręcimy tak samo szybko - rower jedzie wolniej (odstępy czasu odpowiadające kolejnym rombom na krzywych P1,0 oraz P1,5 są takie same), za to siła, z jaką musimy naciskać na pedały, jest mniejsza (korzyść, bez której być może nie byłoby szansy wjechania na tą górkę). A ruch pedału (rys. 1, krzywa „P1,5”), choć średnio wolniejszy niż przy przełożeniu 1:1, jest bardziej rwany, i pewnie dla psa jeszcze bardziej denerwujący. Z pewnością spokojniejszy jest ruch pedału przy przełożeniu 0,5:1 (rys. 1, krzywa „P0,5”), ale pies atakujący taki pedał musi biec bardzo szybko, więc może gryźć bardziej nieprecyzyjnie, z jeszcze większą szkodą dla nielubianego ludzkiego ciała. To, że krzywej przedstawiającej tor ruchu pedału rowerowego przy dowolnym przełożeniu, matematycy chyba jeszcze nie nazwali (więc od siebie zaproponowałbym termin pedocykloida, albo lepiej pedobicykloida), dla psa nie ma żadnego znaczenia.

Powyższy wywód dotknął tylko najprostszego przypadku jazdy rowerem po płaskiej nawierzchni. Jeśli rower przejeżdża przez zagłębienie (lub wybrzuszenie) terenu, a profil zagłębienia (wybrzuszenia) ma kształt odcinka okręgu, tor punktu „O” na takim rowerze matematycy zwą hipocykloidą (epicykloidą). Nie należy go mylić z hippocykloidą (tor środka ciężkości człowieka jadącego na koniu biegającym w kółko), która jest szczególnym przypadkiem hippoidy (tor środka ciężkości człowieka na koniu biegnącym jakkolwiek). Ta ostatnia zaś może mieć kształt hiper-skomplikowany, zwłaszcza jeśli konia przestraszy jakiś pies...

Granat - to rodzaj broni, pocisk rażący odłamkami i energią wybuchu, rzucany ręcznie lub miotany za pomocą granatnika. Granaty ręczne dzielą się na obronne i zaczepne. Granat obronny, przeznaczony do zwalczania nacierającej nieprzyjacielskiej piechoty, ma promień rażenia znacznie większy od zasięgu rzutu, i dlatego jest rzucany z ukrycia. Granat zaczepny natomiast jest używany podczas własnego natarcia (kiedy się nie ukrywamy), więc jego promień rażenia musi być mniejszy od zasięgu rzutu.

Limerykowy Granat działa jako obronny i zaczepny. W działaniu obronnym, jego bezpośredni promień rażenia jest dość niewielki, bo ograniczony do paszczy. Oczywiście, działający pies obronny może się rzucić na nieprzyjaciela (notabene, wojskowy granat też się rzuca, tyle, że niesamodzielnie), i nie ma wątpliwości, że może się rzucić na odległość znacznie większą od promienia rażenia bezpośredniego. Natomiast w działaniu zaczepnym, pies rzuca się co najwyżej wzdłuż jednej linii (wzdłuż parkanu) a jego promień zaczepiania (głosem z paszczy) jest zdecydowanie większy od zasięgu rzucania. Ciekawe, że dla granatów wojskowych, relacje dzielące je na obronne i zaczepne (czyli relacje między zasięgiem rzutu a promieniem rażenia) są akurat odwrotne.

Uwaga: jeżeli, drogi czytelniku, nie zrozumiałeś ostatniego zdania dywagacji, przestudiuj jej oba akapity jeszcze raz.

Czterdzieści cztery – szukając informacji na temat tej liczby w Wikipedii, można się poczuć lekko zawiedzionym, gdyż w pierwszym rzędzie przeczytamy tam, iż jest to „liczba naturalna następująca po 43 i poprzedzająca 45” (też mi wiadomość!). W jednym z dalszych rozdziałów, Wikipedia podaje, że liczba 44 pojawia się w III części „Dziadów” Adama Mickiewicza, w scenie zwanej „Widzeniem księdza Piotra”. W tej scenie, dwukrotnie przedstawiony jest obraz zbawcy narodu (polskiego, ma się rozumieć) mającego mu przynieść uwolnienie od obcych mocarzy, i określonego w tajemniczym wersie „A imię jego czterdzieści i cztery”. Według tejże Wikipedii, nie jest wiadomym, co lub kogo Mickiewicz miał tu na myśli.

Według artykułu Mikołaja Glińskiego (artykuł opublikowany w Wigilię Bożego Narodzenia 2016r. na stronie culture.pl), wyjaśnienie zagadki miał dać już jeden z przyjaciół Mickiewicza, Seweryn Goszczyński, twierdzący, iż w roli przyszłego zbawcy Mickiewicz widział samego siebie. Ale później, Mickiewicz dwukrotnie oświadczył, że nie o niego tu chodzi.

W szeregu dwudziestowiecznych rozpraw na temat „Widzenia księdza Piotra” przeważa jednak pogląd, że liczba „czterdzieści i cztery” oznacza samego Mickiewicza i odnosi się do żydowskiej kabalistycznej interpretacji Biblii, według której w alfabecie hebrajskim liczbie 40 odpowiada „M”, a czwórce – „D”. Oznaczałoby to, że Mickiewicz, wychodząc z założenia, iż hebrajski nigdy nie zapisuje samogłosek, w liczbie czterdzieści i cztery próbował zaszyfrować swoje imię. Znawcy hebrajskiego twierdzą jednak, że w tym szyfrze powinno się jeszcze uwzględnić początkowe „alef” o wartości 1 – tak więc w „Widzeniu…” zamiast „czterdzieści i cztery” winno pojawić się „czterdzieści i pięć”. Ale „czterdzieści i pięć” brzmi mało emocjonalnie, więc może Mistrz Adam, dając pierwszeństwo emocjom, po prostu naciągnął liczbę na zasadzie „licencia poetica”? Kto to wie?

Po pobieżnej lekturze limeryku „Iris”, czytelnik mógłby odnieść wrażenie, iż autor - mający chyba kota na punkcie seksualności psów – podobierał wyrazy ot tak sobie, byle było i do rymu i do rytmu i do sensu (i jeszcze do seksu), przez co osiągnął rezultat płytki, dający się wprawdzie przeczytać, ale nie dający do myślenia. A tymczasem Iris, to imię greckiej bogini, służącej żony Zeusa - Hery (zbieżność z imieniem bohaterki limeryku o amatorce narkotycznych zapachów obuwia przypadkowa), i słynącej z umiejętności rozpinania tęczy na niebie. A tęcza … wiadomo….

Drugi wątek historii o suczce zorientowanej seksualnie inaczej niż większość osobników swego gatunku, można wysnuć z limerykowego słowa „zdziczała”. Kwestia jest o tyle ciekawa, że skłonności nie-heteroseksualne są bardziej powszechnie uważane za wymysły bezecnych ludzi, niż za wybryk natury, i wyznawcy tego pierwszego poglądu chętnie określają owe wymysły jako zdziczenie. Takie podejście kłóci się z faktem, że w parze bytów: „ludzie – natura”, dzika akurat jest natura, lub ewentualnie dzicy byli (a gdzieniegdzie jeszcze są) ludzie żyjący w zgodzie z naturą - więc jeśli mniejszościową orientację nazywamy zdziczeniem, to musimy ją uznać za wybryk natury (dający się co najwyżej ewentualnie przykryć siłą woli), a nie za wymysł czysto ludzki. Niemniej jednak, gdyby męskie psy umiały mówić i spadającą na ich widok suczkę nazywały „dziką”, brzmiało by to całkiem naturalnie (znaczy się nie to, że psy mówią, lecz to, że spadającą na ich widok suczkę nazywają „dziką”).

Trzeci wątek sprawy ze zdziczałą suczką jest taki, iż rzecz dzieje się w Reńskiej (a więc niepolskiej) Wsi, a przecież wszyscy wiedzą, skąd wszystkie zdziczenia do nas przychodzą. W tym miejscu muszę uczciwie nadmienić, że sam pochodzę z Koźla, odległego od Reńskiej Wsi o rzut beretem, i że zarówno Koźle jak i Reńska Wieś przez stulecia leżały na zachód od granic Polski (wówczas miejscowości te nazywały się Cosel i Reinschdorf), i być może właśnie takie pochodzenie tłumaczy moją skłonność do poruszania w limerykach zdziczałych tematów (chociaż mnie samego oczywiście nie tłumaczy).

Niniejszy odcinek jest drugim z serii limeryków „Kundle od A do Z”. Zgodnie z porządkiem opisanym w Słowie Wstępnym do całej serii, odcinek ten należało poświęcić psom o imionach zaczynających się na litery D, E i F. Muszę przyznać, że już na progu procesu twórczego napotkałem na ścianę w postaci braku pospolitych psich imion zaczynających się na D i E (takim imieniem, zaczynającym się na F jest „Fafik”). A przecież, skoro się powiedziało „ABC” (patrz: Odcinek 1) to trzeba powiedzieć ”DEF”! W sytuacji „jak trzeba to trzeba” wygooglowałem (czyli wyszukałem z pomocą Googla) internetową stronę imiona-dla-psow, która zawiera cały leksykon imion dla psów obu płci. I – znowu dla porządku – postanowiłem, że imiona bohaterów kolejnych limeryków mej serii będę konsekwentnie czerpał z ww. leksykonu. Nie muszę chyba dodawać, że imiona psów z pierwszego odcinka (Azor, Burek, Czarek) w owym leksykonie się znajdują.

Swoją drogą ciekawe, iż w polszczyźnie, pospolitych psich imion zaczynających się na trzy pierwsze litery alfabetu akurat nie brakuje (podczas gdy brakuje ich np. na dwie kolejne). Gdybym bowiem ze ścianą taką jak problem „DE” spotkał się już przy „ABC”, to pomysł tworzonej obecnie serii limeryków pewnie by się nawet nie zrodził.

dolar – waluta obowiązująca w USA i funkcjonującą na całym świecie. Obecnie jeden dolar wart jest niecałe cztery złote. Do czasu denominacji złotówki (w roku 1995) za jednego dolara płacono setki, a w ostatnich latach przed denominacją – nawet tysiące złotych, i powyższy limeryk napisany w tamtych czasach, traciłby znaczną część smaczku zawartego w swych pierwszych dwóch wersach.

Wunder-Baum – nazwa firmy oraz nazwa handlowa wynalezionych w 1952r. odświeżaczy powietrza w charakterystycznym kształcie choinki, przeznaczonych przede wszystkim do użytku w samochodzie i wieszanych najczęściej na lusterku wstecznym. Zapach tego wiszącego drzewka – do dziś stosowanego przez niektórych taksówkarzy - jest tak silny, że Wunder-Baum można uważać za rzeczowy dowód twierdzenia, iż nie wszystko co zwisa daje się olać. Mogę powiedzieć, że coś o tym wiem, bo sam czasem jeżdżę taksówkami. Notabene – dzisiaj jedno drzewko Wunder-Baum kosztuje około pięciu złotych.

Zendek – wieś w powiecie tarnogórskim, położona na północ od terenu międzynarodowego lotniska Katowice w Pyrzowicach. Zendek jest typową ulicówką, tj. domy wszystkich mieszkańców stoją tam przy jednej ulicy (nomen omen Głównej), a gospodarstwa rolne mają kształt długich wąskich pasów prostopadłych do tej ulicy. Ulica Główna w Zendku biegnie niemal równolegle do pasa startowego na lotnisku, a pasy gospodarstw rolnych na południe od ul. Głównej kończą się na ogrodzeniu terenu lotniska.

Rys. 1. Zdjęcie satelitarne rejonu lotniska Katowice-Pyrzowice oraz wsi Zendek (źródło: Google Earth).

Autor limeryków, o Zendku myśli z nostalgią, gdyż w roku stanu wojennego (1982) służył jako kapral podchorąży w eskadrze technicznej jednostki wojsk lotniczych, która użytkowała pas startowy lotniska w Pyrzowicach w symbiozie z lotnictwem cywilnym. Konkretnie, hangary wojskowe znajdowały się przy wschodnim końcu pasa, zaś odległy o ok. 2 km port cywilny - przy zachodnim. Główny mechanizm symbiozy był taki, że sklep spożywczy w budynku Portu Lotniczego był dla jednostki wojskowej najbliższym miejscem, w którym można było kupić wódkę, zaś kadra oficerska LWP (LWP = Ludowe Wojsko Polskie) była sprzedawców tego towaru najwierniejszą „grupą docelową”. Ponieważ zaś oficerom nie wolno było „w godzinach pracy” wychodzić poza teren jednostki, po wódkę wysyłano podchorążych. To, że droga po zaopatrzenie wiodła na zachód, można dziś uznać za ciekawostkę geopolityczną (czy też geo-gospodarczą).

Droga po wódkę była łatwa (2 km na rowerze po płaskiej drodze kołowania tam, i 2 km z powrotem). Trudniejsza dla mnie była droga między jednostką a miejscem stałego zamieszkania (wówczas Gliwice, oddalone o ok. 40 km), którą – mając w późniejszym okresie służby pozwolenie na dojazdy z domu – odbyłem kilkadziesiąt razy. Jeździło się z kilkoma przesiadkami, wsiadając nieważne do czego, byle to coś jechało w pożądanym kierunku. I zdarzyło się parę razy wsiąść do autobusu, który w pobliże jednostki jechał przez Zendek, czyli zanim dotarł do mego celu, objeżdżał całe lotnisko dookoła.

Cóż, czasy były ciężkie i Polska w ruinie (to to właściwe jak zawsze), ale człowiek był młody…

endek – członek (lub sympatyk) Narodowej Demokracji, powstałego pod koniec XIX wieku polskiego ruchu politycznego o ideologii nacjonalistycznej. W tym kontekście, zastosowanie zwrotu „nomen omen” w drugim wierszu limeryku o Endeku jest lekkim nadużyciem, gdyż ideologia endecka nie była stricte rasistowska. To, jak lekkie nadużycie popełnił, autor pozostawia osobistemu osądowi indywidualnego czytelnika.

fikać – według internetowego Słownika Języka Polskiego (sjp) ten czasownik ma 6 znaczeń, z czego trzecim jest „prowokować, występować przeciwko komuś, sprzeciwiać się, podskakiwać”. I zachowanie limerykowego Fafika należy rozumieć w tym właśnie znaczeniu. Ciekawe jest to, że pole fikania naszego leniwego bohatera jest ograniczone tylko do poziomu jego pyska, zaś kostki dam bez butów na wysokim obcasie znajdują się dla niego zbyt nisko. Ciekawe o tyle, że czasownik „podskakiwać” kojarzy się raczej z akcją w górę, a tu z limeryku dowiadujemy się, że Fafik nie fika w dół.

Jeśli czytelnik doszedł do tego miejsca i nie zauważył, że utwór Dolar formalnie nie jest limerykiem, to świetnie!

W słowie końcowym do serii limeryków o psach rasowych, zapowiadałem poświęcenie kolejnych limeryków kotom rasowym, lub psom nierasowym, za to identyfikowanym imiennie. W dzisiejszym słowie wstępnym mogę powiedzieć, że koncepcja z kundlami zwyciężyła zdecydowanie. Mając (przynajmniej w mej własnej opinii) zamiłowanie do porządku, postanowiłem, że imiona bohaterów kolejnych limeryków będą ułożone w porządku alfabetycznym, i że na każdą literę alfabetu będzie się zaczynało jedno imię.

Prawdę mówiąc, postanowienie to powziąłem dopiero po ułożeniu dwóch pierwszych limeryków. Po prostu, pierwszymi pospolitymi psimi imionami jakie mi przyszły mi do głowy , były „Azor” i „Burek”, i gdy zauważyłem, że zaczynają się one na „A” i” B”, wyobraziłem sobie porządek całej serii limeryków o kundlach. Zwłaszcza, że o pospolite imię kundla na „C” też było nietrudno (mógł być „Ciapek” lub „Czarek”). Tak więc pierwszy odcinek serii „Kundle od A do Z” mogłem zatytułować „ABC”.

W tytułach różnych publikacji , skrót „ABC” bywa rozumiany jako zaznaczenie zbioru wiadomości wstępnych do głębszej wiedzy na dany temat (por. tytuły „ABC sztuk walki” lub „ABC sztuk plastycznych”), zwykle najłatwiejszych do przyswojenia, a zarazem takich, bez których zagłębienie się w temat nie jest możliwe. Z drugiej strony, takie publikacje mają zachęcać odbiorcę do przyjrzenia się tematyce, na którą bez owego „ABC” mógłby on nigdy nie spojrzeć. I w takim właśnie kontekście postrzegam tytuł pierwszego odcinka planowanej serii utworów.

Powyższy zestaw zamyka serię limeryków o psach rasowych (choć nie zawsze jedno-rasowych), z tej prostej przyczyny, że zestaw psich ras znanych mej głowie już od pewnego czasu był na wyczerpaniu, i opisane wyżej cztery rasy to już naprawdę końcówka listy.

Co będzie dalej, trudno powiedzieć. Kilkoro wiernych czytelników, zaalarmowanych wiadomością o wyczerpywaniu się zapasu ras, sugerowało mi przejście na koty, zaś jedna czytelniczka (notabene: z tytułem profesorskim) polecała po prostu kundle. Wybór trudny: kot to niby też zwierzę domowe (i też występuje w wielu rasach) ale - rasowy czy nie - kot człowieka trzyma raczej na dystans, więc ludzka znajomość zróżnicowania kocich zwyczajów jest z pewnością zdecydowanie mniej powszechna niż znajomość psów. A jeżeli limeryków o kotach miałbym ułożyć więcej niż parę, i nie miałyby być one tworzone na jedno kopyto, to mógłby być problem. Z drugiej strony, kundle to bogactwo charakterów, ale niezręcznie byłoby napisać kilkanaście historii, których podmiot byłby każdorazowo nazywany tym samym słowem (czyli nazywany kundlem). Majaczącym na horyzoncie rozwiązaniem jest nazywanie limerykowych kundli po imieniu (Burek, Reksio itd….) i w swej limerykowej przyszłości mógłbym może skierować się w stronę tego właśnie horyzontu. Ale – jak to z horyzontem bywa – nie ma pewności czy napotkam tam to, czego bym się spodziewał.

Stojąc na rozdrożu, w powyższym zestawie utworów nawiązałem zarówno do tematu kotów (miauczący chow- chow) jak i kundli identyfikowanych imiennie (kundel Łajka).

* - liczby naturalne: liczby całkowite dodatnie lub liczby całkowite nieujemne. Wyraz „lub” w poprzednim zdaniu oznacza coś, czego po elementarnej matematyce przeciętny człowiek się nie spodziewa, mianowicie to, iż definicja zbioru liczb naturalnych (l.n.) nie jest jednoznaczna! Konkretnie, do liczb naturalnych można nie zaliczyć zera (czyli ciąg kolejnych l.n. to 1,2,3, itd.) lub można zaliczyć zero (czyli ciąg kolejnych l.n. to 0, 1, 2, 3, itd.). W tej sytuacji, chcąc w jakiejś sytuacji użyć pojęcia liczb naturalnych, trzeba zawsze określić, czy zalicza się do nich zero czy nie.

** - przypisy do tej serii limeryków, wyjątkowo podano do każdego utworu oddzielnie

Po opublikowaniu serii limeryków „Psy rasowe 10”, zawierającej potężny ładunek dodatków wszelkiego rodzaju, odebrałem sygnały od paru (konkretnie: dwóch) czytelników z południa Polski, że w nadmiarze dodatków, same limeryki zaczynają się gubić. Z drugiej strony, czytelniczka z północy kraju napisała, że najbardziej się jej podobają dodatki. Nie wiem, czy to zróżnicowanie poglądów nie wynika z odmienności natury kobiety i mężczyzny…
Cokolwiek by sądzić w powyższej sprawie, jeśli głosów za ograniczeniem masy dodatków było 2/3 (większość konstytucyjna!), w obecnej edycji nie mogłem ich nie wziąć pod uwagę. Ale – ponieważ historie opisane w poniższych limerykach zaczerpnąłem z literatury - byłem zmuszony pod limerykami podać wykaz tejże (prawo autorskie - rzecz święta). A przypis (jeden jedyny, do limeryku o owczarku) był również bezwzględnie konieczny, bo odnosi się do prawdopodobnego błędu ortograficznego, którego – o ile popełniłem - nie popełnić nie mogłem.

Tuż przed wysłaniem obecnej serii limeryków do Wydawcy, otrzymałem od niego w mailu jednostronicowy tekst pt. „The Oxford Book of Footnotes” (by Bruce McCall, przekopiowany z The New Yorker, October 1, 2018, p. 27), który, obok przypisu do tytułu, zawiera jedno zdanie zasadniczej treści, przypis do tego zdania, przypisy do tego przypisu, przypisy do przypisów… itd. (łącznie przypisów: 20), i jest znakomitym dowcipnym pastiszem publikacji przepełnionych przypisami!

Otrzymanie tego pastiszu właśnie teraz, gdy stosunkiem głosów 2/3 (patrz: „Tytułem wstępu”) zostałem nastawiony na ograniczenie liczby dodatków w swej limerykowej produkcji, wygląda na cudowne zrządzenie Opatrzności! Kłopot w tym, że głos Wydawcy w dyskusji „limeryki z dodatkami czy bez?” został wyrażony w formie tak zawoalowanej, że w sumie nie wiem, jak go rozumieć. Z tego, że Wydawca jest mężczyzną (ponownie patrz: „Tytułem wstępu”) mógłbym sądzić, iż optuje on przeciw dodatkom (to, że jest z południa, chyba nie ma żadnego znaczenia), czyli w głosowaniu „przeciw” byłoby 3/4. Ale jeśli tak jest, to dodatkowy głos „przeciw” już okazał się przeciw-skuteczny, gdyż poskutkował powstaniem dodatkowego dodatku, niestety. Jeśli natomiast Wydawca optuje za dodatkami, to wyniki głosowania mamy nierozstrzygnięty, czyli w sprawie dodatków mogę robić co chcę. No, chyba że Wydawca przestanie mi je wydawać.

Tuż po napisaniu niezamierzonego dodatku (powstałego w wyniku zrządzenia Opatrzności), ruszyło mnie sumienie aby się przyznać, że zawarte w „Tytułem wstępu” informacje o literaturowym pochodzeniu limerykowych historii są wyłącznie efektem mojej fantazji, i zostały wymyślone tylko po to, aby dać pretekst do uzupełnienia limeryków wykazem (również zmyślonej) literatury. Zarzekam się natomiast, że nie zmyślone są informacje zawarte w przypisie o pisowni „nie” z „czynnie”, i również prawdziwa, proszę mi wierzyć^*, jest historia z otrzymaniem jednostronicowego tekstu od Wydawcy tuż przed planowanym wysłaniem mu obecnej serii. Ale nie wiem, czy ktokolwiek mi uwierzy…

^* - zwrot „proszę mi wierzyć” bywa stosowany przez polityków przed niektórymi elementami ich wypowiedzi dla mediów. Skutki tego stosowania nie są jasne; można bowiem sądzić że polityk mówiący „proszę mi wierzyć” w co piątym zdaniu, daje do zrozumienia iż nie prosi by wierzyć pozostałym 80 procentom wypowiedzianych zdań.

W pierwszym przypadku udało się gładko (Godula jest dzielnicą sąsiadującej z Zabrzem Rudy Śląskiej). Mając parę pitbulli w Goduli, chciałem ulokować rottweilera z drugiej strony Zabrza, czyli w Gliwicach. Chciałem tym bardziej, że wybór słów rymujących się z „rottweiler” jest bardzo ubogi, i w gorączkowo przeszukiwanej pod tym kątem głowie urodziły mi się „hajle”. Taki wyraz wprawdzie nie figuruje w Słowniku Języka Polskiego, ale ponieważ ostatnio w mediach sporo było słychać o „hajlowaniu” (figurującym w SJP) podczas urządzonych wiosną przez polskich neonazistów i zdemaskowanych przez dziennikarzy pewnej stacji telewizyjnej obchodów urodzin Hitlera, uznałem, że znaczenie użytego przeze mnie nowego wyrazu będzie dla czytelnika jasne. A to, że neonazistowska impreza odbyła się w pobliżu Gliwic, zdawało się sprzyjać mojej koncepcji umieszczenia historii rottweilera w tym mieście! Dodatkowo, niemiecka nazwa Gliwic (Gleiwitz) niesie melodię nieco podobną do „rottweiler”, a do „hajli” pasuje nawet jak ulał. No, ale ten słowny szkielet jakoś nie dawał się obudować zamkniętym limerykiem i, zrezygnowany, całą historię przeniosłem aż do Szwajcarii.

Gliwiczan, ewentualnie zbrzydzonych moim zamiarem powiązania hajlującego rottweilera z ich miastem, informuję, że sam mieszkałem w Gliwicach przez 25 lat i uważam je za najładniejsze w całej górnośląskiej aglomeracji (choć pan A. z Zabrza pewnie uważa inaczej).

^* - chodzi oczywiście o Drugą Wojnę Światową. Ciekawe, że dla usprawiedliwienia rozpoczynającej tą wojnę napaści na Polskę, Hitler posłużył się prowokacją polegającą na tym, że Niemcy udający polskich dywersantów, 31 sierpnia 1939 sfingowali napad na znajdującą się w Gliwicach (wówczas w Niemczech) niemiecką radiostację. To wydarzenie, tzw. prowokacja gliwicka, jest chyba najważniejszym, jakim w historii Polski (choć nie polskimi rękami) zapisało się to miasto. A jedna z dwóch wież historycznej radiostacji (notabene: nieco przypominająca paryską wieżę Eiffla) stoi tam nadal

^** - „pselfik” występuje tu w dwóch znaczeniach: jako selfik psa (konstrukcja terminu analogiczna do wymyślonych przez pana A. „psimeryków”) oraz tzw. pseudo-selfik. Selfiki z definicji pstryka się samemu sobie (smartfonem trzymanym w wyciągniętej ręce, ewentualnie z dodatkiem wysięgnika), ale podnoszący jedną łapę sikający pies nie mógłby trzymać smartfona w drugiej łapie, bo na pozostałych na ziemi łapach nie utrzymał by równowagi. W tych okolicznościach, pselfiki musiały być pstrykane pańską ręką (czyli być pseudo-selfikami)

^*** - angielski email (fonetycznie: „imejl”) przyjął się w polszczyźnie na tyle, że jest bez problemu odmieniany przez przypadki ojczystej deklinacji (np. emaila, emailem, emaili, emailom), choć z zachowaniem angielskiej wymowy (imejla, imejlem, imejli, imejlom). W powyższym utworze, ze spolszczeniem „emaila” poszedłem głębiej, zapisując go tak, jak by się wymawiało „email” gdyby był on wyrazem rdzennie polskim

^**** - rzecz jasna, pselfiki pan musiał też lokować***** na fejsie i instagramie, natomiast „pudelek” o wyczynach rottweilera dowiadywał się już sam (ale te informacje, w limerykowych ramach już się nie zmieściły)

^***** - powyższy przypis zawiera lokowanie produktu (informacja zrozumiała dla oglądaczy seriali tv)

Układając limeryk o psie rasy „szpic” nie mogłem nie przypomnieć sobie, że takim słowem mój (nieżyjący dziś od ponad 10 lat) teść określał kandydata na męża swojej najmłodszej córki (a zarazem mojej szwagierki). „Szpic”, w języku teścia, oznaczał kogoś bardzo młodego, może nawet trochę za bardzo. W tamtym czasie nawet mi się podobało, że teść nie mówi tak o mnie, tylko o tym młodszym…. Dopiero po latach dowiedziałem się, że o mnie, jako o kandydacie na męża najstarszej córki, teść mówił „pajac”! Przyjąłem to ze spokojem, bo wtenczas już teść mówił o mnie „radziecka głowa”. W ogóle, ciekawych powiedzonek teść miał bardzo wiele, i dziś w naszej rodzinie uchodzą one za kultowe. Kilkanaście wybranych przedstawiam w poniższym leksykonie, wraz z objaśnieniem ich znaczenia

Szpic – najmłodszy zięć (przed ślubem)

Pajac – najstarszy zięć (przed ślubem)

Radziecka głowa – wysoki poziom inteligencji

Gwoździe w mózgu – bardzo niski poziom inteligencji

W cieniu beczki chowany – człowiek wychowany w warunkach sprzyjających powstawaniu gwoździ w mózgu

Być w kursie – mieć rozeznanie w jakimś bieżącym temacie

Powąchać – nabrać rozeznania, najczęściej w jakiejś kwestii naprawy samochodu, wynikłej w garażu

Pod garażami – o miejscu wymiany informacji z sąsiadami, dzięki czemu wszyscy byli w kursie

Bystrze – drugi wnuk (w dzieciństwie)

On ma trudny okres, bo wszystko poznaje – o dzieciństwie drugiego wnuka

Mówi-mówi – o głosie drugiego wnuka, kiedy ten jeszcze nie mówił

Jak komunę szlag trafił – o roku 1989

To Azjaci wymyślili – o zmyślnych, choć topornych i zwykle niezbyt trwałych artykułach, przywożonych do Polski przez handlarzy ze Wschodu po tym, jak komunę szlag trafił

Barachołka – targowisko, na którym można było tanio kupić to, co Azjaci wymyślili

Na Ukrainie po zdrowie – o własnych przejażdżkach na rowerze „Ukraina”, marki popularnej około czasów, kiedy komunę szlag trafił

Żeby się nie przylepiło – inaczej „na zdrowie”, rodzaj toastu

Konik – wódka marki „Krakus” (z krakowiakiem na koniu na etykiecie), stosowana „żeby się nie przylepiło” w okresie zanim komunę szlag trafił

Działkowaja – wódka własnej roboty (spirytus + woda + sok z wiśni z działki), stosowana „żeby się nie przylepiło” w okresie, jak już komunę szlag trafił

Przeze mnie wódka może nie istnieć – powiedzenie obronne, używane w razie posądzenia o nadmierną inklinację do…. (w tym miejscu muszę stanowczo stwierdzić, że wszystkie takie posądzenia były niesłuszne)

Po siedmiu latach siła – o odżywczych wartościach płatków na mleku, spożywanych przez teścia rano

Piccicato – pogardliwie o pizzy, jako o potrawie niesmacznej i niepoważnej

Hapajdogi – o hot-dogach, w duchu jw.

Trening oka – o śnie, odbywanym przez teścia po obiedzie

Powyższy limeryk dedykuję mieszkającemu w Niemczech przyjacielowi J.B., który, próbując ułożyć wariację limeryku Pies ogrodnika zastanawiał się, czy tamten pies nie był może dobermanem? Był czy nie był, limeryku o niewątpliwym dobermanie dotąd w mojej serii nie było.

Ponieważ doberman jest rasą wyhodowaną w kraju zamieszkania mojego przyjaciela, miałem zamiar ułożyć limeryk z akcją dziejącą się w Niemczech. Jednak niezłe współbrzmienie słów „doberman” i „do zer ma”, poprowadziły moją myśl do Berna, stolicy kraju banków obracających kasą z mnóstwem zer. Grunt szwajcarski okazał się podatny, zwłaszcza że nazwę szwajcarskich pieniędzy (franki) wpasować w rymowaną melodię jest o wiele łatwiej niż bardzo niemelodyjny rzeczownik „euro”. Nawiasem mówiąc, nazwa dawnych niemieckich pieniędzy (marki) pasowałaby do melodii równie dobrze jak franki, ale niemieckie marki to już melodia przeszłości.

Pies z kulawą nogą – mini-pogadanka o rasie kwantyfikacyjnej, anty-alegorii i sprawie rosyjskiej

Kulawą nogę może mieć pies każdej rasy, ale „pies z kulawą nogą” to konkretny związek frazeologiczny, stosowany w odniesieniu do miejsca (sprawy, sytuacji), którym (którą) absolutnie nikt, nawet „pies z kulawą nogą” się nie zainteresuje (lub o którym (której) się nie dowie). Tak więc frazeologiczny pies z kulawą nogą pojawia się właściwie tylko wtedy, kiedy go nie ma.

Chcąc, aby utwór „Pies z kulawą nogą” mógł figurować w serii limeryków „Psy rasowe”, zauważam, że już wcześniej w tej serii opublikowałem utwory o psie ogrodnika i o watchdogu, którym przypisałem sens ras kulturowych (w odróżnieniu od klasycznej „rasy genetycznej”). Oczywiście „pies z kulawą nogą” jako rasa kulturowa nie ma sensu, można go natomiast nazwać „rasą kwantyfikacyjną”, gdzie „kwantyfikacja” oznacza ilościowe ujęcie jakiejś kwestii. Idąc dalej, psa z kulawą nogą nazwałbym „rasą kwantyfikacyjną pustą”.

W zasadzie, sytuacja opisana w limeryku jest niewyobrażalna, bo o psie z kulawą nogą mówi się tylko wtedy, gdy nie ma nikogo, nawet jego samego. A pies w limeryku istnieje naprawdę (zaznaczając swą personifikację taktowaniem ciszy przez trójnożny chód). Traktując psa z kulawą nogą jako ideę lub pojęcie, przedstawienie go w limeryku w realnej postaci można by więc traktować jako alegorię jego nieobecności, czyli właściwie jako anty-alegorię (o pojęciu „alegoria” można sobie poczytać w np. Wikipedii lub w objaśnieniach do limeryku Barany – wielkanocna alegoria limerykopodobna.

Smaczku alegorii (lub anty-alegorii) psa z kulawą nogą dodaje fakt, że wprawdzie Związek Radziecki kiedyś istniał a dziś go nie ma (więc radziecka ambasada np. w Togo mogła zostać opuszczona), jednak nie-przejęcie ambasady i jej tajemnic przez Rosję jest nie do pomyślenia. Tak więc opuszczona i zapomniana przez Rosję ambasada radziecka jest tylko pewną ideą, a pojawienie się tam psa z kulawą nogą (czyli anty-alegorii) jest alegorią idei końca Rosji jako państwa… . Idei tak bardzo śmiałej, że dotychczas chyba nawet pies z kulawą nogą jej nie rozważał.

No i proszę: zeszło na politykę i to niebezpiecznie. Tego, czy w tym momencie wypada zawołać „na psa urok!” wolę już nie dyskutować!

Oczywiście, czujny pies nie tylko stale monitoruje otoczenie, ale i powiadamia o nieprawidłowościach kogo trzeba. Najczęściej paszczą, a właściwie: pyskiem. Sposób powiadamiania pyskiem jest raczej ekstensywny, bo prócz tego, kogo trzeba, powiadamiani (a w porze nocnej: budzeni) są też sąsiedzi, a także sama nieprawidłowość (np. złodziej). Ale nie wymagajmy od zwykłego czujnego psa zbyt wiele.

Watchdog opisany w powyższym limeryku nie jest zwykłym czujnym psem, gdyż wykazuje ludzką skłonność do parapeciarstwa (ang. "windowsilling"). Parapet (zwłaszcza taki w oknie od ulicy), to stanowisko do monitorowania zaawansowane w tym sensie, że przeniesienie się tam spod budy czy płotu, zdecydowanie poszerza horyzonty. Negatywną stroną parapetu jest natomiast to, że tego „kogo trzeba” (czyli właściciela mieszkania) parapetowy watchdog powiadamia stosunkowo słabo, gdyż pysk trzyma za oknem, natomiast krąg niepotrzebnie powiadamianych jest szeroki, gdyż pysk watchdoga znajduje się nad głowami powiadamianych. W tym miejscu trzeba powiedzieć, że zbyt wysokie piętro ogranicza możliwość dostrzegania szczegółów w dole, i pozwala monitorować zdarzenia tylko w tzw. makroskali, która psów specjalnie nie obchodzi. Tak więc, dalej będzie mowa tylko o tzw. parapeciarstwie niskim (ang. „low-level windowsilling”).

Parapeciarskie poszerzenie horyzontu monitorowania ma jeszcze tą konsekwencję, że zwiększając liczbę dających się monitorować obiektów, a przez to częstość bodźców oddziaływujących na monitorującego, może prowadzić do tzw. szumu informacyjnego, zarówno u monitorującego jak i u powiadamianych. W takich warunkach, niektóre watchdogi przełączają się z funkcji czysto powiadamiającej na komentującą i z powrotem. Komentowanie, zwłaszcza zachowania osobników które nie potrafią odszczeknąć, daje efekt satysfakcji, niebezpieczny, bo mogący uzależniać. Efekt jest szatański: komentator nadaje nie oczekując odzewu, jednakże poziom jego satysfakcji zaczyna zależeć od liczby odbiorców (to, czy nadal zwiemy ich „powiadomionymi” nie ma już znaczenia). Prymitywne watchdogi mogą tak żyć latami, ale najinteligentniejsze osobniki, dla utrzymania przynajmniej stałego poziomu satysfakcji, wymagają ciągłego wzrostu liczby odbiorców. I, w pewnym momencie dochodzimy do internetu i bloga. A wtenczas satysfakcja gwarantowana, choć jak długo, i co dalej – trudno powiedzieć.

Na marginesie tego wywodu trzeba wspomnieć o parapeciarzach rodzaju ludzkiego (tzw. homo windows), których rozrywką – w dawnych czasach ubogich w massmedia - było oglądanie życia ulicy z okna. Była to kasta raczej milcząca (parapetowe głośne komentowanie życia ulicy było traktowane jako coś nienormalnego), która obecnie – w dobie wszechobecnego internetu - przekształciła się w tzw. „surferów” (nadal „homo windows”). A ci dawniej nienormalni, jawią się dziś jako prekursorzy „hejterów”. Ot co….

Wracając do psów – jeśli słowem „watchdog” określiłem psią rasę, nie miałem oczywiście na myśli rasy genetycznej lecz rasę kulturową. O pojęciu „rasa kulturowa” pisałem już w objaśnieniu do limeryku pt „Pies ogrodnika”, którym otworzyłem całą serię „Psy rasowe”. Wszystkie następne limeryki tej serii, dotyczyły ras różnych w sensie genetycznym. W tym kontekście, „Watchdog” - ostatni w dzisiejszym cyklu i dotyczący rasy kulturowej – wyglądałby zgrabnie jako symetryczne domknięcie całej serii. Ale, chyba złamię tą symetrię.

** – Rogi to dzisiaj dzielnica Kędzierzyna-Koźla. Dawniej, Rogi były dzielnicą Koźla, miasta mojego dzieciństwa. Byłem tam tylko kilka razy (z ojcem na rowerze), bo Rogi położone są na dalekim krańcu miasta tak, że dalej nigdzie się już stamtąd nie jedzie (wszystkie rogi tak mają), a konkretnej potrzeby załatwienia tam czegokolwiek nigdy nie miałem. Z wycieczek do Rogów pamiętam jedynie kościół – bardzo charakterystyczny bo idealnie okrągły, co w latach 60-tych było architektoniczną nowinką. Ciekawa sprawa – kościół w Rogach, a bez rogów…. .

Widzącemu nazwę dzielnicy „Rogi” (rzeczownik „róg” w liczbie mnogiej) może się nasunąć pytanie: ile właściwie rogów ta nazwa oznacza? W otaczającym nas świecie (lub w powszechnie znanych pismach lub legendach) istnieją obiekty mające dwa rogi (większość zwierząt rogatych, księżyc blisko nowiu), mające cztery rogi (tradycyjne budynki, czy haftowana chusteczka z dziecięcej piosenki), lub inną ich liczbę (apokaliptyczny smok mający siedem rogów, jednorożec). A „Rogi” kozielskie to właściwie ile rogów? Zbitka „Koźle-Rogi” narzuca przeświadczenie, że dwa. Ale może geneza tej nazwy jest zupełnie inna? Muszę ze wstydem powiedzieć, że choć jestem rodowitym koźlaninem, to nie wiem.

* - vide: posłowie do tryptyku „Orły”

** - vide: tryptyk „Chomik”

Poniższy utwór dedykuję prawnikom potrafiącym nie takie rzeczy wyprawiać

* - znak „⨯” w tytule utworu pełni rolę symbolu skrzyżowania

** - w odróżnieniu od popularnego „face-liftingu” oznaczającego retusz twarzy (ang. „face”) w celu odmłodzenia wyglądu człowieka, albo kosmetyczne zmiany w nadwoziu samochodu w celu uatrakcyjnienia wyglądu tego towaru, „race-lifting” (ang. „race” oznacza rasę) jest pojęciem tak mało znanym (np. nie notowanym w Wikipedii), iż sądziłem, że wpadłem na nie (a wpadłem w chwili olśnienia) jako pierwszy człowiek na świecie. Niestety, „race-lifting” funkcjonuje już w światowej retoryce dotyczącej ras gatunku ludzkiego, i wygląda na to, że moje nowatorstwo sprowadza się do użycia tego pojęcia w odniesieniu do towaru (w tym przypadku: żywego), jakim niewątpliwie był dla mecenasa opisany w limeryku mieszaniec. Oby chociaż to…

Poniższy utwór dedykuję osobom pracującym ze szczególnym poświęceniem, i nie oczekującym gradu nagród

* - bernardyn to psia narodowa rasa Szwajcarii. Według Wikipedii, w dawnych czasach pełniły funkcje psów stróżujących i pociągowych, a także przewodników, ratujących pielgrzymów zaginionych w górskiej mgle lub śnieżycy. Niepotwierdzone legendy głoszą, że bernardyny ratowały też zasypanych lawiną turystów.

** - przełęcz Furka (niem. Furkapass) między szwajcarskimi kantonami Valais i Uri, jest bodaj najwyższą alpejską przełęczą (2436 m n.p.m.), przez którą można przejechać samochodem. Dziś z tej drogi korzystają raczej tylko turyści, a transport między kantonami odbywa się tunelem przebitym 1000 m poniżej przełęczy.

…. Limeryk, zainspirowany osobistym spotkaniem howavarta, został zamieszczony w opublikowanym 2 tygodnie wcześniej cyklu „Drawa 7++”

Z treści depeszy od K.R: „Proponuję kolejne: pekińczyk i mops”.

Niniejsze limeryki powstały podczas kilkudniowego pobytu nad Drawą, gdzie – namówiony przez żonę namówioną przez goślińską przyjaciółkę – doświadczyłem spływów kajakowych po tej rzece. Liczby mnogiej słowa „spływ” używam tu celowo, gdyż przez kilka dni mieszkaliśmy cały czas w jednym miejscu, i każdego dnia dowożono nas w inne miejsce rzeki, by – po kilku godzinach – odebrać nas kilkanaście kilometrów niżej. A naszym zadaniem było przebyć te kilkanaście kilometrów używając kajaków i wioseł.

W kajakowym przedsięwzięciu brało udział mniej więcej 20 osób: rodzina przyjaciółki - która ma tam własny dom, służący od lat jako letni - oraz przyjaciele z rodzinami, którzy nocowali w namiotach rozbitych w obejściu lub w pobliskiej agroturystyce. Piszę „mniej więcej”, bo codziennie ktoś przyjeżdżał lub wyjeżdżał i jednego dnia było nas mniej a drugiego więcej (maksymalnie podobno 29).

Tego dnia zapoznaliśmy się z Bosmanem (psem rzadkiej rasy Hovawart), który jako jedyny przyjechał w naddrawskie rejony z indywidualnym legowiskiem (w formie przenośnej klatki, w której podobno sypia i w domu) i indywidualnym wiktem (gdyż po przebytych chorobach nie może jeść niczego innego). Nic więc dziwnego, że w kontaktach z ludem (wliczając w to miejscowe pieski) Bosman zachowywał się z indywidualną klasą

Tego dnia spłynęliśmy kilka kilometrów Korytnicą (dopływ Drawy). Rzeka piękna, i mimo mnóstwa zakrętów, przez doświadczonych kajakarzy określana jako „niewymagająca”. Kajakowym żółtodziobom trudność sprawiły dwa miejsca z przewalonymi w poprzek pniami drzew, przez które trzeba było przeszorować dnem kajaka, lub – w przypadku jednostek o większym zanurzeniu – przenieść kajak. Na drugiej z tych przeszkód, niefrasobliwym podniesieniem swego środka ciężkości spowodowałem przewrócenie kajaka i tymże środkiem ciężkości wylądowałem w wodzie. Szczęśliwie było tam całkiem płytko, i choć zanurzyłem środek ciężkości, to ręce, nogi i głowę utrzymałem nad wodą. Mój współtowarzysz (kilkunastoletni Tobiasz) zanurzył tylko nogi, bo wcześniej wyszedł z kajaka.

Kilkunastokilometrowy spływ Drawą przebiegał przez obszar Drawieńskiego Parku Narodowego, gdzie powalonych do rzeki drzew nie rusza nikt i nic, w tym również to, że kajaki obijają się o nie jak patyczki z zabawy w misie-patysie. Najbardziej poobijany był nasz kajak (żona i ja płynęliśmy w jednym), bo bez doświadczenia w manewrowaniu w wodnym nurcie, w wąskie przejścia między przeszkodami nieraz wpadaliśmy z kajakiem w poprzek. A wtenczas, poprzeczny nurt wody złośliwie dążył do przewrócenia naszej zablokowanej łupiny.

Jeszcze bardziej niebezpieczne były przepływy pod pniami leżącymi nisko nad wodą, zwłaszcza gdy z pni sterczały gałęzie tylko czyhające na to, że nabije się na nie jakieś rozpędzone ludzkie ciało. Przed jedną taką gałęzią unik wykonała moja żona (ja źle posterowałem, a siedząca z tyłu żona nie miała wyjścia), i kajak się przewrócił do góry dnem. Szok był totalny: wody ze dwa metry, dwa półtorametrowe ciała z głowami pod wodą, nurt z półtora metra na sekundę, odbicie się od dna rzeki, bezskuteczne łapanie się dna odpływającego czterometrowego kajaka… jak długo to trwało nie wiem. Od tej chwili dwa kapoki (mieliśmy takie na sobie) stały się naszymi przyjaciółmi.

Kiedy zagrożenie minęło, kajak i wiosła leżały na wodzie zatrzymane na pniu kilka metrów poniżej nas. Ratowanie kajaka zainicjowała moja – co tu dużo mówić - dzielna żona, po czym wspólnie próbowaliśmy wciągnąć go na brzeg aby wylać zeń wodę. Nie udałoby się bez pomocy przyjacielskiego Tomasza, który zaalarmowany wołaniem o pomoc przybył na ratunek. I tak, po odwodnieniu kajaka i podjęciu z wody obu wioseł, można było kontynuować spływ.

Ostatecznie straty nasze były następujące: czapeczka z napisem „Puy du Fou”, niewątpliwie zerwana z głowy w momencie zanurzania się, gumowy trzewik, zerwany z lewej nogi w momencie odbijania się od dna, butelka z wodą pitną, wypłukana z kajaka nie wiadomo kiedy, suchość wszystkich trzymanych w kajaku zapasowych ubrań, utracona wiadomo kiedy, oraz siniak pod pachą żony, nabity również wiadomo kiedy.

Muszę dodać, że ciągu czterech dni spływu ponad dwudziestu osób, był to jedyny wypadek z ludźmi w wodzie (jeśli nie liczyć zanurzonej dzień wcześniej jednej ludzkiej miednicy). Muszę też dodać, że od tej pory do końca pływałem tylko z żoną.

Pierwsze trzy kilometry spływu tego dnia były powtórzeniem końcówki trasy z dnia poprzedniego. To na tym odcinku mieliśmy opisaną już wywrotkę. Tym razem, przez krytyczne miejsce przeszliśmy niemal go nie zauważywszy. Natomiast towarzysz z innego kajaka zauważył i odzyskał z wody butelkę, którą straciliśmy w tamtym wypadku. Cześć mu i chwała!

Po paru kilometrach pokonywania przeszkód podobnych jak wczoraj (które kajakarzom z naszym doświadczeniem już nie sprawiały trudności), wpłynęliśmy na wody płaskie i szerokie z powodu zapory związanej ze zbudowaną ponad sto lat temu elektrownią. Było cicho i spokojnie.

Poniżej zapory (kajaki przepchane brzegiem, po pochylni z boku zapory), nurt okazał się bardziej wartki a przeszkody bardziej hardkorowe niż gdziekolwiek dotychczas. Wyczuł to przyjacielski Tomasz, który swym kajakiem (jednoosobowo wioząc siebie i niewiosłującą osobę małoletnią) zawrócił swym kajakiem pod zaporę, aby na wszelki wypadek nam pomóc. Tym razem ratować nas nie musiał, ale gdyby nie pomagał, to kto wie….?

Spływ czwartego dnia był najdłuższy (ponad 20 km) i zupełnie inny niż wszystkie poprzednie. Pierwsze dwanaście kilometrów to spokojne rozlewiska z przepiękną roślinnością po bokach i pod wodą. Dookoła żadnych lasów, więc we wodzie żadnych pni! Niestety, trasa wiodła na południe, a wiatr wiał akurat z południa, więc aby się nie cofać trzeba było ciągle wiosłować. Prąd wody był za słaby aby pomagać.

Dalsze 3-4 kilometry wiodły przez dwa jeziora, nadal pod wiatr. Trzeba było jeszcze mocniej wiosłować.

Ostatnie 5-6 kilometrów to rzeka leśna z przeciętnym prądem. Przeszkody też takie sobie. Żałowałem, że tak nie było na początku, bo człowiek był trochę zbyt zmęczony by się zachwycać tak jak należy.

* - patrz Fot. 1C

Fot. 1. A – Hovawart „Bosman” w przenośnej klatce (fot: autor). B – posąg boga Shiwy w świątyni Koh Samui w Tajlandii (źródło zdjęcia). C- autor limeryków (w kajaku wraz z żoną) tuż przed zakończeniem spływu w dniu 4 (fot: K. N).

Z treści depeszy od mojej siostry: „A może by coś o wilczurze i seterze?....”.

Muszę powiedzieć, że seter (irlandzki) był jedynym psem, z jakim mieszkałem pod wspólnym dachem. Pies ten pojawił się w roku 1966 (zbieżność z datą tysiąclecia Państwa Polskiego przypadkowa), jako prezent dla mojej starszej o kilka lat siostry, otrzymany od jej szkolnej przyjaciółki. Prezent był uzgodniony z naszą mamą, ale dopiero po jego otrzymaniu wyczytaliśmy w psim poradniku, że zwierzęta tej rasy „…odznaczają się żywym temperamentem do późnej starości”. I nasz Mars pod tym względem okazał się typowym przedstawicielem swojej rasy! Problemem, głównie naszej mamy, było to, że gdy siostra wyjechała na studia, Mars miał dopiero trzy lata, i – pozostając podopiecznym mamy – żywym temperamentem odznaczał się potem jeszcze bardzo długo. Było to zabawne ale i męczące.
Nawiasem mówiąc ciekawe, że moment, w którym przeczytałem iż setery irlandzkie „…odznaczają się żywym temperamentem do późnej starości” (a miałem wówczas 8 lub 9 lat) pamiętam do dzisiaj! Widać, jak potężne zrobiło to na mnie wrażenie.

Co do wilczura natomiast: pies tej rasy (również o imieniu Mars) był w naszej rodzinie nieco wcześniej, i zdechł bodajże na miesiąc przed moim urodzeniem. Mówiło się potem, że struli go sąsiedzi…

* - ponieważ znajomość leczniczej roli dzięcioła w życiu drzew jest powszechna, ten przypis jest właściwie niepotrzebny

Jak zaznaczyłem w przedmowie do poprzednio opublikowanego cyklu limeryków („Korniki …”), pierwotnym wówczas mym zamiarem było poświęcenie limeryków dzięciołom, ale meandrujący potok myśli odsłonił mi w głowie poletko z kornikami, a jego atrakcyjność została dodatkowo wzmocniona wskazaniem ze strony opatrzności, tak więc z zamiaru „dzięcioły” w poprzednim podejściu wyszły korniki. Z dzięciołów natomiast wyszły totalne nici, bo o dzięciole nie było mowy w żadnym utworze. Ale tamten falstart to już przeszłość, i tym razem dzięcioły są. Korniki zresztą też

Po kilku cyklach limeryków o rybach, płazach i gadach, naturalnym tematem kolejnych moich utworów wydawały się ptaki. Ponieważ o niektórych ptakach pisałem już wcześniej (vide cykle: Orły, Bociany, Jaskółki, Sowy, Koguty (też ptaki!)), z nieco już ograniczonego wachlarza pozostałych ptaków przyszły mi na myśl dzięcioły. A że dzięcioł na co dzień zmaga się z kornikami, moja myśl popłynęła w stronę zmagań, jakie z kornikami prowadzi podmiot znacznie potężniejszy, czyli Ministerstwo Środowiska. Z połączenia dwóch zmagań zrodził się pomysł ułożenia limeryków o kornikach.

Dwa dni później, gdy pierwsze dwa limeryki (Bytom, w dwóch wersjach) miałem już prawie gotowe, przy okazji nawiedzenia daleko położonych grobów rodzinnych odwiedziłem moją siostrę, a ta pochwaliła mi się nową podłogą, położoną ponieważ … starą podłogę zniszczył jej kornik!

Powyższy zbieg okoliczności odebrałem jako opatrznościowe wskazanie słuszności obranego przeze mnie kierunku - i dopełnienie cyklu o zmaganiach … z kornikiem (i/lub kornika z…) powstało w ekspresowym tempie w kolejne dwa dni. To, że ostatecznie w żadnym utworze nie wystąpił dzięcioł (ani moja siostra), nie stanowi chyba problemu.

We wszystkich moich wcześniejszych cyklach limeryków o zwierzętach, tytułowe zwierzęta były podmiotami utworów w całym tego słowa znaczeniu. Tym razem sytuacja jest inna. W szczególności, podmiotem całości limeryku pt. „Traszki” jest kot, zaś traszki pełnią w nim rolę dopełnienia równie ważnego (chociaż pewnie bardziej smacznego) jak grzebień czy przeciery z kaszek.

W zdaniu będącym całością limeryku „Salamandry”, tytułowe salamandry podmiotem gramatycznym są (przy czym czasownik „są” tu i tam pełni rolę orzeczenia), ale w centrum opisanej w utworze sytuacji znajdują się mandryle. Z samego istnienia plamistych salamandr nic tam bowiem specjalnego nie wynika, i dopiero inteligencja (czy też instynkt) mandryli sprawia, że powstaje sytuacja godna limeryku. Zaryzykowałbym więc przypisanie limerykowym mandrylom roli „podmiotu sytuacyjnego” (lub „problemowego”), pozostawiając limerykowym salamandrom rolę jedynie „podmiotu formalnego”. Nie mam pojęcia, czy taka dwoistość pojęcia „podmiot” jest znana językoznawcom? Może spostrzegłem coś dla nich oczywistego, a może wymyśliłem kompletną bzdurę? Będę chyba musiał zapytać Pana T.*

Można by się zastanawiać, dlaczego podmiotami moich limeryków stały się np. żaby, a płazy ogoniaste – nie? Według mnie powód jest prosty: powszechnie wiadomo, że żaby kumkają, czekają na odczarowanie przez królewicza, smakują (bocianom lub Francuzom), żyją w kucki, i mają oczy tak wyłupiaste iż człowiekowi może przyjść do głowy obramowanie ich kurzymi łapkami. Natomiast o traszkach czy salamandrach powszechnie nie wiadomo nic prócz tego jak wyglądają (a wiadomo, że z samego wyglądu, limeryku najczęściej nie będzie). Śmiem tu więc twierdzić, że podmiotowi limeryku potrzebny jest jakiś charakter, a tego, w moim ludzkim mniemaniu, płazom ogoniastym raczej brakuje. Ułomność podmiotowości płazów ogoniastych ( = p.o.) w limerykach, podkreśliłem konstruując tytuł cyklu odmiennie niż zazwyczaj, czyli z przeniesieniem punktu ciężkości z nazw rodzaju zwierząt na słowo „limeryki”. Muszę jednak stwierdzić, że utwory te powstały wyłącznie z chęci ułożenia limeryków właśnie o p.o., tak więc jestem zdecydowany dodać tym zwierzętom szczyptę podmiotowości, przyznając im tu rolę „podmiotu motywacyjnego” (względnie „inspirującego”).

Na zakończenie jeszcze jedna kwestia: wprawdzie niewiedza o życiu p.o. spowodowała ograniczenie podmiotowości (w sensie formalnym i sytuacyjnym) tych zwierząt w moich utworach, niewiedza o systematyce p.o. (tylko dwa rodzaje) sprawiła, że powstał jedynie dyptyk, a ponieważ zwykle piszę co najmniej na całą stronę, miałem motywację do wymyślenia czegoś jeszcze. I z tej właśnie motywacji powstał niniejszy dodatek. Nie wiem, czy w tej konkretnej okoliczności można się dopatrywać jakiegoś innego ujęcia podmiotowości motywacyjnej p.o.? Drogi Panie T. *– pomocy!

* Pan T. – znajomy mojej żony i mój, inspirator cyklu limeryków „Ryby słodkowodne k/Warszawy” (patrz: przedmowa do ww. cyklu), doktor (i pewnie wkrótce „hab.”) polonistyki

*,** - komfort życia ropuchy (i w ogóle żaby) zależy od stosunku dwóch czasów: t bbbpk (gdzie „t” oznacza czas, zaś symbol „bbbpk” oznacza „bez bólu brzucha po kucnięciu”) oraz t dwppw (gdzie „dwppw” oznacza „duszności w płucach po wylądowaniu”). U młodej żaby t bbbpk >> t dwppw (gdzie symbol „>>” oznacza „znacznie dłuższy”), ale wraz z wiekiem żaby t bbbpk robi się coraz krótszy, zaś t dwppw - coraz dłuższy. Kiedy t dwppw zbliża się do t bbbpk, żaba prawie nie ma życia (gdyż zarówno lecąc jak i odczuwając duszności, nie może np. zdobywać pokarmu), a przecięcie się wykresów t dwppw i t bbbpk oznacza definitywny kres egzystencji tego zwierzęcia***.

*** - ww. problematykę dostrzegł jakościowo już prof. B. G.****, ale powyższy opis matematyczny publikowany jest po raz pierwszy

**** - Baltazar Gąbka „Życie latających żab. Rozdział 5: Międzylądowanie - mus czy rozrywka?”, Kraków, Oficyna „Podwawelska” (rok wydania nieokreślony)

* – obliczenie prawdopodobieństwa trafienia szóstki w totolotka jest łatwiejsze, jeśli wyobrazić sobie zadanie odwrotne: takie, że maszyna losująca ma wyłowić (spośród kulek ponumerowanych liczbami od 1 do 49) sześć kulek o numerach takich jakie wcześniej zaznaczyliśmy na kuponie. Oczywiście, prawdopodobieństwo że pierwszy losowany numer będzie jednym z sześciu przez nas zaznaczonych, wynosi 6/49. Drugą kulkę, maszyna wyławia już tylko spośród 48-miu, wśród których jest tylko 5 pasujących nam do kuponu, tak więc prawdopodobieństwo, że wynik drugiego łowienia również nas ucieszy, wynosi 5/48. I tak dalej … . Rzecz jasna (jeśli już pięć wylosowanych numerów zgadza się z naszym kuponem), prawdopodobieństwo przeżycia szóstego szczęścia to zaledwie 1/44. Widać, że główna wygrana w totolotka to pasmo sześciu sukcesów (w którym każdy kolejny jest wyraźnie coraz mniej prawdopodobny), a prawdopodobieństwo wygranej wynosi 6/49 x 5/48 x 4/47 x 3/46 x 2/45 x 1/44 czyli ok. 1 do 14 milionów.
Łowiąc płotki, mamy przeważnie do czynienia z liczbą osobników znacznie większą niż 49. Jeśli niektóre z nich nie są sierotkami, prawdopodobieństwo że pierwsza złowiona (losowo) płotka nie jest sierotką, jest ilorazem liczby nie-sierotek przez liczbę wszystkich dostępnych płotek. Różnica w stosunku do totolotka jest taka, że wyłowienie jednej płotki (spośród wielkiej ich liczby) niemal nie zmienia ilorazu liczby pozostałych nie-sierotek przez liczbę pozostałych płotek – przeto prawdopodobieństwo każdego kolejnego sukcesu (złowienia nie-sierotki) jest niemal takie samo. Sytuacja jest więc inna niż w totolotku – no chyba że w jeziorze (wskutek działania okoni) jest dokładnie tylko 49 płotek i że dokładnie 6 z nich nie jest sierotkami. Wtedy to jest dokładnie jak w totolotku, … choć też niekoniecznie, jeżeli wyłowienie jakiejś płotki spowoduje zwiększenie liczby sierotek w wodzie. W tym miejscu powiedzmy sobie, że definicja sierotki zbyt ścisła nie jest i że dyskusja tego tematu byłaby zbyt długa. Chyba, że sierotką nazwiemy po prostu taką płotkę, która dała się złowić – wtenczas nie ma dyskusji. Ale nie ma też wygranej…

P.S. To, że w dawnych czasach wygrywające numerki totolotka losowała tzw. sierotka (jako reprezentantka osób niezainteresowanych wynikiem losowania), z historią z ww. limeryku nie ma żadnego związku

* – „zgniatanie wpół z boków” trudno sobie wyobrazić, i właśnie w tym się zasadza koszmarność czarnych snów

Rys. 1. Karp ślący głodnego całuska

Pułtusk – miasto w woj. mazowieckim, kilkadziesiąt km na pn.-wsch. od Warszawy. To stąd się wywodził Stanisław Anioł, grany przez Romana Wilhelmiego gospodarz bloku w kultowym już serialu „Alternatywy 4”. Również z Pułtuska pochodziła tzw. „konserwa pułtuska”, popularna w PRL konserwa mięsna, mająca nienajlepszą opinię wśród ogółu społeczeństwa, natomiast bardzo smakująca autorowi limeryków (wówczas, kiedy jeszcze była dostępna, a autor jeszcze był młody). Donalda Tuska natomiast, z Pułtuskiem wiąże jedynie pół nazwy miasta.

Konstanz – miasto w pd. Niemczech (przy granicy ze Szwajcarią), nad jeziorem Bodeńskim (niem.: „Bodensee”, ang.:„Lake of Konstanz”) do którego dostęp, prócz Niemców i Szwajcarów, mają jeszcze Austriacy. A ponieważ te akurat nacje uchodzą za szczególnie solidne i dokładne, można by pomyśleć że wszystkie sumy w Bodensee są dokładnie policzone.

Bachotek – jezioro w pow. brodnickim. kilkadziesiąt km na pn- wsch. od Torunia. Wokół jeziora, w lesie sosnowym położone są liczne ośrodki wypoczynkowe, tak dobrze poogradzane, że dookoła jeziora można trenować bieg przez płotki.

Morskie Oko – jezioro w Tatrach , do którego prowadzi deptak niemal tak zatłoczony jak sławny sopocki „Monciak”, za to znacznie od niego dłuższy i zupełnie pozbawiony sklepów. Atrakcją deptaka do M.O. (=Morskiego Oka) są widoki gór wyraźnie wyższych niż budynki przy Monciaku (istotne dla spacerowiczów wyraźnie niższych od większości tłumu), powiewy górskiego powietrza (o ile nie zdecydowałeś się na jazdę wozem ciągniętym przez konie) i w końcu widok wielkiej niezaludnionej płaszczyzny jeziora, którą w dodatku można obejść naokoło. M.O. jest jednym z nielicznych jezior tatrzańskich, w którym naturalnie żyją pstrągi (niektóre inne tamtejsze jeziora zostały zarybione przez człowieka), i jedynym, w którym - w sezonie turystycznym - żyją one w całkowitym okrążeniu. Autor limeryków był ostatnio nad M.O. jeszcze w czasach PRLu, i kolejnych odwiedzin M.O. już nie planuje.

Czarny Staw – jezioro położone za Morskim Okiem (patrząc z perspektywy polsko-centrycznej) i ok. 200 m ponad nim, dzięki czemu z rzeki ludzi dochodzących do M.O., nad C.S. (=Czarny Staw) dociera ich jedynie potok. Natomiast potok wody spływający z C.S. do M.O., mogący teoretycznie stanowić ścieżkę dla pstrągów, w kierunku „pod prąd” jest drogą wspinaczkowo skrajnie trudną, a w C.S. pstrągów nie ma. Dobrzy ludzie (już w XIX wieku) próbowali przeto zarybiać C.S. pstrągami z M.O., ale próby kończyły się dla ludzi niepowodzeniem, zaś dla wpuszczonych tam pstrągów – śmiercią głodową. Cóż: warunki do życia w Czarnym Stawie trafnie opisał Wincenty Pol (dziewiętnastowieczny polski poeta i geograf): „Nie darmo tak go nazwano, jest to kraina śmierci”. Tak więc dla pstrąga z Morskiego Oka, perspektywa przeprowadzki do Czarnego Stawu bynajmniej nie jest różowa.

Rybi Potok – potok wypływający z Morskiego Oka i płynący w dolinie mniej więcej równoległej do zdeptanej drogi nad Morskie Oko. Dolina Rybiego Potoku jest ścisłym rezerwatem przyrody, i ryby nie są tam niepokojone przez ludzi. Ale być może, niektóre z pstrągów wychowanych w szerokim i stojącym Morskim Oku, w wąskim i wartkim Rybim Potoku czułyby się paskudnie? Tak przynajmniej jest z ludźmi: przeciętny człowiek to zwierzę stadne, ale są tacy, którzy nie znoszą potoku ludzi. Jeśli ludzie są różni, to pstrągi może też? Nie wiem…

Poniższy utwór stanowi uzupełnienie powstałej niedawno serii limeryków pt. „Orły – tryptyk z trzema środowiskami”. Jak pisałem w posłowiu do w/w serii, powstała ona z przyjacielskiej inspiracji K.R., a już po jej opublikowaniu, tenże K.R. stwierdził, iż ptak tak godny jak orzeł „ …zasługuje na to by panować nad czterema, a nie tylko trzema żywiołami”. Aby wyjaśnić, o co chodzi, przypomnę, że trzy limeryki o orłach nosiły podtytuły „Powietrze”, „Woda” i „Ziemia”, zaś starożytni filozofowie greccy (zwłaszcza Empedokles - V w. p.n.e.) twierdzili, że cały świat materialny składa się z czterech podstawowych elementów (powietrza, wody, ziemi i ognia) zwanych pierwiastkami lub żywiołami.

Koncepcja K.R., by powietrze, wodę i ziemię z mojego tryptyku potraktować nie fizycznie jak środowiska, lecz filozoficznie jak żywioły, zabrzmiała tak kusząco (filozofia to w końcu nauka z niebotycznie najwyższej półki), że poddałem się jej z entuzjazmem. I z owego poddania zrodził się poniższy utwór.

Muszę dodać, że utwór pt „Ogień” nie jest klasycznym limerykiem, gdyż ostatni wers nie rymuje się z wersami 1- 2, lecz z 3-4. Na swoje usprawiedliwienie powiem, że: a) artysta nie musi pisać jak pod sznurek; b) ogień wydaje się żywiołem jednak jakby trochę innym od pozostałych trzech (podobnie, czwarty wymiar czasoprzestrzeni (czyli czas) jest jakby trochę inny od jej trzech wymiarów przestrzennych).

* – bielinek: rodzaj motyli, z których najbardziej znanym gatunkiem jest bielinek kapustnik

* – „repetitio est mater studiorum” (powtarzanie jest matką wiedzy) – sentencja łacińska

* – Puszcza Zielonka - duży obszar leśny na pn.-wsch. od Poznania, w większości objęty Parkiem Krajobrazowym (pow. 114 km ² ). W pobliżu zachodniego skraju puszczy leży Murowana Goślina, w której mieszka autor limeryków
** - położenie miejscowości i obiektów wzmiankowanych w limerykach, przedstawiono na Rys. 1A

Z dedykacją dla szwagra z Opola – właściciela chomika o imieniu Chrupcia

* - mapka pokazująca położenie miejscowości i obiektów wzmiankowanych w tekstach i przypisach zamieszczona jest na końcu

* - rzeczownik „baran” w tytule utworu został użyty w liczbie mnogiej, zaś „czarna owca” – w liczbie pojedynczej. Natomiast bohaterami utworu są: baran w liczbie pojedynczej i czarne owce w liczbie prawdopodobnie mnogiej. Autor wyjaśnia więc, że tytułowe słowo „barany” nawiązuje do tytułu już opublikowanego cyklu „Barany – limeryki z komentarzami o narastającej złożoności” (którego obecny utwór jest skromnym uzupełnieniem), zaś „czarna owca” w tytule oznacza, iż utwór – opatrzony komentarzem odnoszącym się jedynie do tytułu – pełniłby w cyklu „Barany – limeryki z komentarzami o narastającej złożoności” rolę czarnej owcy.

Reasumując, zdaniem autora powyższy tytuł odnosi się głównie do konstrukcji cyklu a nie do treści poniższego utworu.

Pytanie: „czy w tym układzie bohaterów poniższego utworu (barana i czarne owce) można uważać za bohaterów tytułowych?”, autor pozostawia bez odpowiedzi …

Obszerniejsza dyskusja gramatyczna

Po opublikowaniu cyklu „Barany – limeryki z komentarzami o narastającej złożoności”, krakowski przyjaciel autora (K.R.) zwrócił uwagę na błąd, jakim było użycie - w limeryku o dwóch owcach na Podhalu - wyrażenia „Nierozróżnialnym w żadnym calu”, i zasugerował, że zamiast „w żadnym” winno się tam użyć „w każdym”. Sprawa jest dość subtelna i głębsza. Faktycznie, imiesłów przymiotnikowy (tak jak np. „palący” lub „rozróżnialny”), występując wraz z partykułą „nie”, może mieć znaczenie czasownikowe (np. „Nie palący” rozumiani jako ci, którzy teraz nie palą) lub przymiotnikowe (np. „Niepalący” rozumiani jako ci, którzy nie palą). W tej kwestii, do imiesłowu „nie rozróżnialne” w zdaniu „dwie pchły nie rozróżnialne bez użycia lupy” (czyli w znaczeniu czasownikowym) pasuje „w żadnym calu” natomiast do imiesłowu „nierozróżnialne” w zdaniu „dwie pchły absolutnie nierozróżnialne” (czyli w znaczeniu przymiotnikowym) lepiej pasuje „w każdym calu”.

Dla rozróżnienia dwóch znaczeń imiesłowów z partykułą „nie”, stosowano dawniej różną pisownię (rozdzielnie lub łącznie, czyli tak jak w akapicie powyżej). Jednak 9 grudnia 1997 Rada Języka Polskiego wydała uchwałę zgodnie z którą, od 1 stycznia 1998 roku, imiesłowy przymiotnikowe z partykułą "nie" powinno się pisać łącznie. Miało to na celu wyeliminowanie błędów ortograficznych popełnianych przez większość społeczeństwa. W/w uchwała zawiera również stwierdzenie: „Nie wykluczając zasadniczych zmian w przyszłości w polskiej ortografii, Rada Języka Polskiego podejmuje decyzję pozytywną co do łącznej pisowni nie z imiesłowami odmiennymi z dopuszczalnością świadomej pisowni rozdzielnej”, tak więc Autor, stosując w poprzednim akapicie pisownię rozdzielną, błędu ortograficznego nie popełnił. Natomiast w świetle w/w uchwały, sam zapis zwrotu „Nierozróżnialnym” w treści limeryku nie pozwala już na stwierdzenie, z którym znaczeniem imiesłowu (czasownikowym czy przymiotnikowym) mamy do czynienia.

I tu dochodzimy do sedna sprawy. Otóż nierozróżnialność, która stoi za kwantowym efektem interferencji opisanym w limeryku, ma fundamentalny sens przymiotnikowy (fizycy to wiedzą, a nie-fizyków proszę, by im zawierzyli)! Tak więc, drugi wiersz trzeciego limeryku cyklu „Barany – limeryki z komentarzami o narastającej złożoności” faktycznie winien mieć postać „Nierozróżnialnym w każdym calu”.

Autor limeryku składa przyjacielowi K.R. serdeczne podziękowanie za wskazanie błędu. Jednak wymaganej poprawki autor nie wprowadzi, gdyż wtenczas utraciłby uzasadnienie do przedstawienia powyższej – ciekawej w jego mniemaniu – dyskusji gramatycznej.

* – baca, który przeczytał kilka książek o fizyce, nie ma wątpliwości, że ma do czynienia z kwantowym efektem interferencji** jakiego makroświat jeszcze nie widział (choć w mikroświecie jest to rzecz dla fizyków normalna). W związku z tym, baca kontroluje owcom tzw. spin*** (objawiający się skręceniem włosów owczej sierści), dbając o to by owce były ostrzyżone na pół-krótko i dzięki temu miały tzw. spin połówkowy. Boi się bowiem, że owce o spinie całkowitym (równym 1) mogłyby podlegać statystyce Bosego-Einsteina**** (tym bardziej że owce z natury są bose) i obie znaleźć się w jednym stanie kwantowym***** – a konsekwencje czegoś takiego byłyby niewyobrażalne******. Z tego samego powodu, baca nigdy też nie strzyże owiec na zero*******

** - informacje o tym efekcie można sobie znaleźć z pomocą Google

*** - informacje o spinie można sobie znaleźć z pomocą Google

**** - informacje o statystyce Bosego-Einsteina można sobie znaleźć z pomocą Google

***** - informacje o pojęciu stanu kwantowego można sobie znaleźć z pomocą Google

****** - nie do znalezienia, nawet z pomocą Google

******* - czytelnik, który skorzystał ze wskazówek ***, **** i *****, powinien ten szczegół już sam zrozumieć