BP – historia i przyszłość       Home

A. Walanus, referat wygłoszony na posiedzeniu Komisji Paleogeografii Czwartorzędu PAU, 2010 03 12

dwa różne pojęcia:
    wiek (bez przymiotników)   -   BC/AD   lub   b2k
    i wiek radiowęglowy   -   BP

Osoby obecne na posiedzeniu Komisji Paleogeografii Czwartorzędu Polskiej Akademii Umiejętności, słuchające referatów dotyczących radiowęglowej metody datowania nie maja raczej wątpliwości, co oznaczają dwie (duże) litery BP. Już jednak studenci geologii czy archeologii, a także młodsi naukowcy, szczególnie posiadający samochody mogą pomyśleć o producencie paliw. I maja do tego prawo. Symbol BP nie jest obowiązkowym elementem szerokiej wiedzy przyrodniczej czy historyczno-archeologicznej, jest, powinien być wewnętrzną sprawą metody 14C. Można nie wiedzieć, co to jest izotop 14C, tym bardziej, co oznacza BP, a jednocześnie skutecznie wykorzystywać datowania podane w postaci, na przykład: 440AD-485AD. Ważniejszym jest mieć świadomość obecności w przytoczonym zapisie elementu losowego, że ograniczony jest, lecz dość dobrze znany stopień pewności zawierania się rzeczywistej daty w podanym przedziale.

Otóż symbol BP (before present) zaproponowano w początkach rozwoju metody radiowęglowej. Były to lata 50. ubiegłego wieku. Zapewne skromność fizyków kazała im przyjąć za ustalony punkt odniesienia „równy” rok 1950, zamiast znacznie „równiejszego” 2000, który wtedy był tak odległy.

Chwila bieżąca, „teraz” jest czymś wyjątkowym. Nic dziwnego, że do niej odnosimy informację o czasie: „za chwilę”, „za godzinę”, „jutro”, oraz w odwrotną stronę, „wczoraj”, „rok temu”, „sto lat temu”. Jednak ona biegnie, z prędkością 60 min/godz. (=1) oddala się od zdarzeń minionych. Na to nie ma rady. Trzeba wybrać jakieś wyjątkowe zdarzenie jako czasowy punkt odniesienia. Oczywiście, na co dzień posługujemy się takim punktem, pisząc, na przykład: 12 marca 2010. Jest to punkt konwencjonalny, o jasnym odniesieniu kulturowym, jednak kultury Europejskiej (choć Rzeczy nie w Europie się działy). Abstrahując od potencjalnych kłopotów związanych ze słabnącą pozycją europocentryzmu w globalnej cywilizacji, uznać trzeba niezręczność wynikającą z tego, że zero skali czasu, chwila BC/AD jest odległa od „teraz” o około 2kyr. To dużo i mało. Dużo, gdy chodzi o życie bieżące, choć, w zasadzie wygodniej byłoby jednak pisać, że mamy rok 10, a nie rozpisywać się o 2010. Dwa tysiące lat to jednak bardzo mało w skali geologicznej, nawet czwartorzędowej. Na miejscu jest tu dowcip o góralu, który zapytany o wiek Tatr odpowiada: sto milionów i trzy lata, gdyż trzy lata temu był tu geolog i mówił, że mają sto milionów lat. Mniej dowcipne jest, że radiowęglową krzywą kalibracyjną (IntCal09) zdecydowano się uciąć dokładnie na pięćdziesięciu tysiącach lat, oczywiście wg radiowęglowego punktu odniesienia, czyli roku 1950AD. Tak więc, zasięg krzywej kalibracyjnej jest następujący:

a) 50000 BP, albo

b) 48050 BC, albo

c) 50050 b2k (before 2000), lub

d) 50060 lat temu, jak kto woli.

Oczywiście taka sytuacja dotyczy każdego zdarzenia, każdej daty, autor złośliwie wybrał tu świadomy wybór grona radiowęglowców.

Względnie nowy symbol b2k, odnoszący czas do roku 2000AD wydaje się mieć duże szanse w geologii czwartorzędu. Choć rozbieżność z „teraz” już wynosi 10 lat, co dla metody 14C na pewno nie jest nieznaczące. Być może nauki archeologiczno-późno-czwartorzędowe skazane są na równoległe używanie skal BC/AD i b2k. Nie byłoby to tak straszne, gdyż dość łatwo dodawać/odejmować 2000. Znacznie łatwiej niż 1950.

Konkludując, zdaniem autora zdecydowanie w przeszłość odejść powinien punkt odniesienia 1950AD, czyli symbol BP odnoszący się do wieku. Symbol BP pozostać powinien jako jednoznaczny wyróżnik tzw. „wieku radiowęglowego”, który jest cząstkowym wynikiem datowania metodą 14C. Podawanie końcowego wyniku datowania z symbolem BP jest już dziś mylące, a będzie coraz bardziej. Przykładowy zapis 3450±40BP jednoznacznie kojarzony jest z wiekiem radiowęglowym, jednak tylko dlatego, że zawiera niepewność pomiarową ±40. Sytuacja jest jednoznaczna, gdyż końcowego wyniku datowania nigdy nie podaje się z symbolem ±, co w jakimś sensie jest przypadkiem (związanym z kalibracją). Nie można jednak polegać na „przypadkowym” występowaniu w zapisie symbolu ±. Najlepiej byłoby, gdyby symbol BP przestał występować w kontekście wieku (zwykłego wieku, zwanego też eufemistycznie „kalendarzowym” lub „kalibrowanym” – to już skandal). BP powinno występować jedynie w protokołach z pomiaru i w pracach naukowych stosujących zaawansowane techniki, jak wiggle matching, czy też analizy statystyczne, które są łatwiejsze gdy dotyczą wieku radiowęglowego, który ma rozkład normalny.

Proponowana sytuacja jest klarowna: występują dwa pojęcia: „wiek” (bez przymiotników) i „wiek radiowęglowy”. Ten ostatni podaje się z symbolem BP. Podając natomiast wiek próbki używa się wyłącznie BC/AD lub b2k.

Wynik datowania powinien więc mieć następującą, przykładową postać: 1886-1666 BC.

Oczywiście można na marginesie dodać, dla celów archiwalnych, że wiek radiowęglowy wynosił 3450±40BP. Można też przypomnieć, że podany przedział 1886-1666 BC zawiera prawdziwy wiek próbki z prawdopodobieństwem 95%.

 

Strona główna